Tüp Bebekte Kişiye Özel Tedaviler

Kısırlık ne demektir? Kısırlıktan ne zaman şüphe edilmelidir? Kadınlarda yumurtalık rezervlerinin azalmasında ne gibi faktörler etkilidir? Tüp bebek tedavisi sadece çocuğu olmayan kişilere mi yapılır? İlk denemede başarı ihtimali nedir? Tüp bebek tedavisinde başarıyı arttıran faktörler var mıdır? Erkek kısırlığındaki çareler nelerdir?

Liv Hospital İstanbul Kadın Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Prof. Dr. Nilgün Turan tüm yönleriyle tüp bebek tedavisi, kısırlık ve ileri yaş gebeliklerinde başarıyı arttıran faktörleri Sağlığım İçin Herşey’e anlattı.

. Kısırlığın tanımını yapabilir misiniz? Ne zamandan sonra bir kısırlık şüphesi olmalıdır?
“Bir yıl korunmasız ilişki, klasik olarak tanımlanan bir kısırlık süresidir. Bir kadının bir ay içinde gebe kalma şansı yüzde 20’dir. Altı ayın sonunda yüzde 75’e ulaşır. Bir yılın sonunda ise yüzde 85 olur. Bu durumda bir yılın sonunda çiftlerin yüzde 85’i gebe kalır. Geriye kalan yüzde 15’e kısırlık tedavisi yapılır. Bu süreçte kadının yaşı 35’in üzerinde olmalı ve sağlık sorunu bulunmamalıdır.”

“KADININ TEDAVİSİ BİRAZ DAHA ZAHMETLİDİR’’

. Özellikle büyük kentlerde koşturma ve stres, eşlerin bir tanesinin başka şehirde olması veya kadının yumurtlama zamanına denk gelen cinsel birliktelik de önemli faktörlerden midir?
“Bir aylık döngüde yumurta sadece iki gün yaşayabilir. Eğer bu 48 saat yakalanamazsa, her şey çok normal de olsa maalesef gebelik şansı kaçar. Günümüzde kadınlar kariyer yapma ve iş yoğunluğu gibi nedenlerle bebek sahibi olmayı erteleme düşüncesindeler. Gebeliği beklerken yumurta rezervleri, beklemek için sürelerinin olup olmadığı da incelenir. Bazı kadınlarda çok genç olmalarına rağmen yumurtalık rezervleri erkenden tükenebilir. Buna erken menopoz denir. Evli çiftlerde erkek faktörü tek başına yüzde 20-30’dur. Ama kadının problemleri ile birlikte aynı anda erkekte de bazen problemler olabilir. Bu durumda erkeğin oranı yüzde 50’dir. Erkeklere basit bir sperm testi uygulanır. Ama kadının tedavisi biraz daha zahmetlidir. Çünkü kadında yumurtanın varlığı, tüplerin açıklığı, uygun zamanda döllenme ve bu döllenmenin rahim duvarına yerleşmesi gibi pek çok durum gereklidir.”

. Kadın genç yaşta da olsa yumurtalık rezervlerinin azalmasında ne gibi faktörler etkilidir?
“Bazen hiçbir faktör bilinemez. Bazen aileden kaynaklanabilir; annede, kız kardeşte erken menopoz olabilir. Bunun dışında geçirilmiş hastalıklar, endometrioma denilen çikolata kistine ait hastalıklar ve bunların cerrahisi, kemoterapi ya da radyoterapi gibi toksik ışınlara maruz kalma, yumurtalık dokusuna (over) uygulanmış cerrahiler nedeniyle maalesef erken yaşlarda bile bu havuz azalır.”

Prof. Dr. Nilgün Turhan

“GEN TARAMASI İLE SAĞLIKLI VE UYGUN EMBRİYO SEÇMEK MÜMKÜN”

. Üreme sağlığı ile ilgili bazen ne kadında ne erkekte bir problem olmayabiliyor. Fakat kişilerde genetik hastalıklar varsa onları ekarte etmek için de tüp bebek uyguladığınız oluyor mu?
“Tüp bebek sadece çocuğu olmayan hastalarda yapılmaz. Bazen tekrarlayan gebelik kayıpları veya tüp bebek denemeleri olur; bir türlü tüp bebek tutmaz ve kadın gebe kalamaz. Kadın hastalıklı çocuk doğurmuş olabilir veya kendi çocuğunda lösemi, lenfoma gibi kemik iliğini ilgilendiren kanserlerde doku uygunluğunu araştırmak ve uygun kardeş doğurmak amacıyla tüp bebek tedavisi yapılır. Bazı insanlar tamamen sağlıklı ve normal görünebilir. Ama bu kişiler de kromozomal bozuklukların, tek gen hastalıklarının taşıyıcıları olabilirler. Bunlarda da sağlıklı bebek doğurmak amacıyla tüp bebek tedavisi uygulanır. Embriyolarına genetik yapılır. Günümüzde artık kadın ve erkeğin genetik haritası dahi çıkarılmaktadır. Basit bir kan testiyle hem erkekte hem kadında olan, çok nadir görülen hastalıklar bile olsa, gebelik kayıpları, başarısız tüp bebek denemeleri, kötü yumurta üretimi gibi tekrarlayan durumlarda kanda 21 bin gene bakılır. Böylece gen taraması da yapılmış olur. Sağlıklı ve uygun embriyo seçilir.”

KADININ YAŞI ÇOK ÖNEMLİ

. İlk denemede başarı ihtimali nedir?İlk denemenin başarısız sonuçlanması ikinci deneme için tüp bebek başarısızlığı olarak mı kabul edilir? Tıbben tüp bebek başarısızlığı nasıl bir tabloyu anlatır?   
“Kadının yaşı çok önemlidir. Eğer 40 yaş altındaysa ve elimizde yeterince sperm varsa; testiste bile birkaç tane sperm bulunuyorsa döllenme için yeterli olur. Çünkü mikroenjeksiyon yöntemi kullanılır. Eğer kadının yaşı gençse, bir uygulamada gebelik oranı yüzde 60’lardadır. Ama bu, 40-43 yaş arasında yüzde 20’lere düşer. 43 yaştan sonra yüzde 5’lerin altına iner. Bir kadının normalde bir ayda gebelik elde etme şansı yüzde 20 iken tüp bebekte bir seferde yüzde 60 oranında bir başarı elde edilir. Tekrarlama durumunda ise sağlıklı insanlarda altı ay sonrasında yüzde 70’dir. Kişiler tamamen sağlıklı olsa bile birden fazla kez denemek gerekebilir. ‘Tutunmuyor, olmuyor’ denebilmesi için mutlaka bazı problemler tespit edilmelidir. Tüp bebekte sınır olan beşinci altıncı denemeden sonra başarı düşmekle birlikte, ısrar ederek on birinci denemede gebe kalanlar da olmaktadır.”

. Özellikle kadınların psikolojisi ve bedenleri çok yoruluyor bu süreçten, iki deneme arasında ne kadar süre olmalı?
“İstekli olan çiftlerde fizyolojik olarak bir ya da iki ay sonra tekrar deneme yapılabilir. Ama özellikle psikolojik durum kadın için biraz daha zahmetli olduğu ve beklenti de hep yüksek tutulduğundan bu negatiflik hiçbir zaman kabullenilemezse, kadının kendini hazırlaması için bir süre tanınır.”

BAŞARIYI ARTTIRAN FAKTÖRLER

. Tüp bebek tedavisinde başarıyı arttıran ne gibi faktörler var?
“Tüp bebekte başarısızlığın bir nedeni yumurta ve spermin birlikte oluşturduğu embriyodaki kalitede problemdir. Bir diğeri de her şey normal ve embriyo sağlıklı iken rahim duvarına tutunamama olabilir. Kötü yumurta çok nadir görülür. Ama onun için de yeni yöntemler uygulanabilir. Yumurtaya mitokondri enjekte edilerek güçlendirilir. Embriyo kalitesi iyiyse, ancak iki ya da daha fazla uygulamada tutunamama olursa, bu defa implantasyonu arttırmak için neler yapılabileceğine bakılır. Bir solüsyonla embriyolar inkübe edilir veya bu solüsyon damardan kadına verilir. Embriyo transferi öncesinde embriyo bu solüsyonla yıkanır. Embriyo kök-kültür adı verilen yöntemler uygulanır. Bu yöntemler tekrarlayan başarısızlıklarda uygulanır.

Bu aşamalara gelmeden önce, kadında olan ve döllenmeyi engelleyen bir problem varsa bu çok iyi incelenmelidir. Rahimde bölme, yapışıklık, miyom veya polip gibi kadına ait birçok faktör araştırılmalıdır. Kişiye özel tüp bebek tedavisi de budur aslında. Problem nedir? Kadında mıdır, erkekte midir? Bunların hepsi ince detaylarda gizlidir. Çok küçük bir problemle eğer farkında olmazsak defalarca uğraşabiliriz. Basit bir işlemle kadın çok rahat hamile kalabilir. Tüp bebeğe de gerek kalmayabilir. Kadınların pek önemsemediği miyomlar veya polipler bile üremede önemli bir yere sahiptir. Öncelikle her kadın yılda bir kere jinekolojik muayene olmalıdır. Evlendiğinde en azından miyom, rahim ağzı problemi, yumurtalık kisti gibi sorunlar varsa bunlar çözülerek tüp bebeğe gerek kalmadan gebe kalabilir.”

ERKEKLERDE MİKROENJEKSİYON YÖNTEMİ

. Erkek kısırlığındaki çareler nelerdir?
“Tüp bebek 1978’de ilk başladığı yıllarda kadınlara uygulandı. 1992 yılında çok az spermi olan erkeklerde mikroenjeksiyon yöntemi geliştirildi. Böylece bir yumurtanın içerisine tek bir tane sperm direkt enjekte edilerek sperm çok az sayıda da olsa embriyo elde edilmeye başlandı. Bu da menisinde sperm olmayan erkeklerde bile, testis biyopsisi ile sperm bulunduğu zaman gebe kalma şansı elde edildi. Daha önce erkeklerin böyle bir şansları yoktu.”

. Her şey normal gitmesine rağmen kadının yaşı kariyer nedeniyle 35’i geçtiyse, heyecan ve stres başlıyor. Stres tüp bebeğin başarısını nasıl etkiliyor?
“Stres kesin bir neden olarak gösterilememekle birlikte tedavi sürecini etkilediği doğrudur. Kadınların stres olmaması için yardıma ihtiyaç duyduklarında onlara destek verilmektedir. Ayrıca tüp bebek merkezlerinde psikologlar bulunmaktadır.’’

“KİŞİYE ÖZEL TEDAVİ YÖNTEMİ SEÇİLMELİ”

. Bir türlü çocuk sahibi olmayan ve tüp bebek denemeye karar veren ya da deneyen ama ilk birkaç denemesi başarısızlıkla sonuçlanmış kişilere neler önerirsiniz?
“Öncelikle sebep çok iyi bilinmelidir. Kadın ve erkek ayrıntılı incelenmeli ve kişiye özel tedavi yöntemi seçilmelidir. Kadının yaşı, kilosu hangi tedavi yöntemini gerektiriyorsa ona en uygun tedavi yapılmalıdır. Ayrıca laboratuarlarda da ileri tekniklerin uygulandığı, en son gelişmelerin takip edildiği, iyi embriyologların çalıştığı düzgün bir merkezde bütün bu işlemleri yapmalarını öneririm.