Tüp Bebekte Zor Vakaların Tedavisinde Kullanılan Yöntemler

Tüp bebek tedavisinde hangi vakalar zor vaka olarak kabul edilir? Rahmin dinlendirilmesi nasıl bir tedavidir? Yumurta dondurma yöntemi hangi vakalara çözüm getirir? Tüp bebek tedavisi konusunda toplumda oluşan yanlış inanışlar nelerdir? Tüp bebek tedavisindeki son gelişmeler nelerdir?

Memorial Ankara Hastanesi Tüp Bebek Merkezi Başkanı Prof. Dr. Aygül Demirol, tüp bebek denemelerinde başarısız sonuçlara uygulanan yeni yöntemleri ve tüp bebekte zor vakalarla nasıl başaçıkılacağını Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

ZOR VAKALARIN ÖZELLİKLERİ NELER?

. Tüp bebek tedavisinde hangi vakalar zor vaka olarak kabul edilir?
“Öncelikle tedavi için başvuran bir çiftte önceki tedavideki üzüntüler, yıpranma payları, bazı takıntılar ve yanlış bilgilendirmeler olayı daha zor ve komplike hale getirebiliyor. Onun için çiftler iyi bir araştırma yaparak güven duydukları bir doktor ve merkezle çalışmalıdırlar. Çift ile iyi iletişim kurulması tedaviyi kolaylaştıracaktır. Ayrıca tüp bebek tedavisi ileri teknolojinin kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Bilinçli ellerle yapılıyorsa kalıcı hasar bırakmadan, yan etki oluşturmadan, sonuçta bir aylık bir tedavi olduğu için başarısızlık durumunda tekrarlanabilir. Anne ve baba adayı ayrı ayrı iyi değerlendirilmeli, başarı şansları net olarak konuşulmalı, olmayacak vakalarda umutlandırarak yola çıkılmamalıdır. İleri teknoloji sayesinde ideal çiftlerde gebelik oranları neredeyse yüzde 90’lara yakındır. Ortalamada 8-10 ve üzerinde yumurta alınabilen, sperm faktörü çok zorlamayan vakalarda bu başarılar elde edilmektedir. Önceden en iyi vakalarda dahi oran yüzde 50’leri çok geçemiyordu. Şimdi embriyo daha kaliteli olarak organize ediliyor, rahim çok iyi hazırlanabiliyor ve zaman zaman gerekiyorsa rahim dinlendirme tedavisi yapılıyor. Bunlar da başarı oranlarını son derece yukarıya doğru çekti. Tekrarlayan bir tedavi olduğu için hastanın örneğin bir tedavide geliştirdiği sağlıklı yumurtalar o ayki tedavide kullanıldığı gibi birkaç tedavi için de dondurulmuş embriyolar hazırlanarak organize edilebiliyor.’’

RAHMİN DİNLENDİRİLMESİ TEDAVİSİ

. Rahmin dinlendirilmesi nasıl bir tedavidir?
“Tüp bebek tedavilerinde temelde hormon tedavisi yapılarak yumurta sayısı arttırılmaya çalışılır. Ama bazen anne adayları, birçok yumurtam toplanacak, acaba yumurtalarım tükenecek mi, erken mi menapoza gireceğim, diye korkarlar. Tedavi ayında ancak o ay yola çıkan folikül denilen yumurta öncülü hücreler uyarılıp yumurta alınır. Bir kadında iki üç ay sonraki yumurtalar zaten alınamaz. Ancak hormon tedavileri, doğal fizyolojik gebe kalış süreciyle kıyaslandığında, hormon dengesini biraz bozar. Yükselen östrojen değerleri bazen rahim içinde bir oran bozukluğuna, biraz fazla uyarılmaya, tutunmada en iyi embriyo da verilse problemlere yol açabilir. Önceki yıllarda dondurma çözme teknolojileri bu kadar ileri olmadığı için bazen hastanın çok güzel embriyoları da kalsa sadece şansını o ayda kullanabiliyordu ve bu negatif aşırı uyarılmanın etkisiyle gebe kalma şansları düşebiliyordu.

Prof. Dr. Aygül Demirol

EMBRİYOLARIN DONDURULMASI İŞLEMİ

“Günümüzde de çok deneyimli olmayan, teknolojiyi çok oturtmamış merkezler dondurma çözmede çekinirler. Ya da geriye kalan embriyo kalitesi düşük ise zaten dondurma çözmeden çok daha kalite düşeceği için dondurmazlar. Ancak tedavi ayında bazen değişen hormon değerleri, bazen anne adayının kendi stresi ya da bazen şiddetli bir ishal atağı, çok şiddetli bir üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmesi ile karşılaşılır. Böyle problemli bir süreçte transfer edilmeyerek aileye bilgi verilip bütün embriyoları dondurulur. Bünye dinlendiğinde hiç hormon verilmeden, rahmin normal gebe kalacağı dönem tespit edilerek embriyolar çözülüp yerleştirilir. Bazen de ağızdan bazı östrojen haplarıyla istenilen kalınlığa ulaştırılır. Bazı anne adaylarında da rahim içi problemler vardır. Örneğin tedavi sırasında rahim içinde, kan akımı problemi, polip ve miyom gibi bir sorun tespit edilirse transfer yine iptal edilir. Embriyolar dondurulur, tedavisi verilip bünyenin kendisine gelmesi beklenir. Bu tedaviler kök hücre denilen rahim içi yapıları da uyararak embriyonun çok daha sağlıkla tutulmasını sağlar. Amerika ve Avrupa’da bazı merkezler neredeyse bütün tedavi sikluslarında tamamen dondurmayı da tavsiye etmektedir. Ama bizim kendi kişisel deneyimimiz eğer uyarı normalse, hormonlar çok düzensiz seyretmemişse, anne gayet motive ve problem yoksa, muayene bulgularımız da iyiyse aynı ayda transferi yapıp geriye kalan embriyoları daha sonrası için donduruyoruz.’’

. Geriye kalan embriyolar ne kadar süre saklanabilir?
“Geriye kalan embriyolar yasal olarak 5 yıl saklanabilir. Teorik olarak bir üst limiti yoktur; uzun yıllar saklanabiliriz. Ama 5 yılın sonunda ailelerin onamları, gerekli belgeler ve düzenlemelerle bu süreç de uzatılabilir.’’

YUMURTA DONDURMA YÖNTEMİ HANGİ VAKALARA UYGULANIR?

. Yumurta dondurma yöntemi hangi vakalara çözüm getirir?
“Örneğin sperm faktörü çok zorlu olan, baba adayından biyopsi ile sperm alınması gereken vakalar vardır. Ama aynı anda anne adayının da yumurta sayısı çok azdır. Bu durumda annenin kendi yumurtaları takip edilir, minimal bir destek verilerek aylık yumurtaları toplanarak bir yumurta havuzu oluşturulur. Sonrasında da babanın işlemi yapılarak testisten biyopsiyle alınan taze spermlerle bütün yumurtalara eş zamanlı olarak mikroenjeksiyon dölleme işlemi gerçekleştirilir. Yumurta dondurma yöntemi büyük kapılar açmıştır. Doğurganlık korunmaktadır. Yaşı ilerleyen ve yumurta sayısı düşen vakalarda da artık yasal olarak gerekli raporlar çıkarılmaktadır. Ayrıca çok güvenilir şekilde uzun dönemli kullanmak üzere anne adayının yumurtaları dondurulmaktadır.’’

BİLİMSEL DAYANAĞI OLMAYAN HABERLERİN ETKİSİ

. Tüp bebek tedavisi konusunda toplumda oluşan yanlış inanışlar nelerdir?
“Medyanın bu konuda büyük bir sorumluluğu vardır. Yıllardır uygulanan bir yöntem yeniymiş gibi anlatılmaktadır. Örneğin spermi olmayan bir erkekte biyopsi ile mikro TESE yöntemiyle sperm alınması yıllar içinde çok ilerledi. Yıllardır uygulanan bu yöntemle sanki daha önceden birisi hiç gebe kalmamış gibi, ‘Artık her isteyen baba olabilir’ türü bir mesajla haber çıkması kargaşaya yol açıyor. Ya da aşı veya özel bir serum tedavileri ile gebe kalındığı haberleri çıkıyor. Ciddi bilimsel dayanağı olmayan bu tür haberler bazen ana haber bültenlerinde bile yer alıyor. Hastaların bunları analiz etme imkanı olmadığı için direkt o merkezlere gidiyorlar ve hayal kırıklıkları yaşayabiliyorlar. Dolayısıyla vakaya özel elimizdeki ileri teknolojiler etik ve ahlaklı bir şekilde açık açık anlatılmalıdır.’’

“İLERİDEKİ ADIM GEN TERAPİLERİ’’

. Tüp bebek tedavisindeki son gelişmeler nelerdir?
“Tüp bebek tedavisinde ilerideki adım gen terapileri ile problemli embriyoların düzeltilebilmesidir. Genetik tanıda artık embriyodan hücre alınarak değil de embriyoların salgıladığı bazı biyomarkerların analiz edilerek embriyonun genetik kalitesinin anlaşılması yolunda hızlı adımlar atılmaktadır.’’

. Türkiye’ye tüp bebek tedavisi için daha çok hangi ülkelerden hasta gelmektedir?
“Ortadoğu’dan maddi imkanları el veren çok hasta gelmektedir. Türkiye’nin tercih edilmesinin sebebi, teknolojinin ileri olmasının yanısıra bu tedavilerin Amerika ve Avrupa ile kıyaslandığında çok daha düşük fiyatlara veriliyor olmasıdır.’’