Turist İshali Tatilinizi Zehir Etmesin

Tatile çıkıyorsunuz, eğlenceli ve güzel günler sizi bekliyor. Ancak bu keyifli zamanların dışında sizi bekleyen bazı sağlık riskleri de var. Örneğin “Turist ishali”…Bu rahatsızlık “Seyahat hastalıkları” olarak tanımlanan şikayetler arasında başı çekiyor. Karın ağrıları ve kramplar, gaz, bulantı ve sürekli sıkışma hissi ile gelen ishal, bazen tüm tatil boyunca kişinin yakasını bırakmıyor.

Memorial Hastanesi İç Hastalıkları Bölüm Koordinatörü Prof. Dr. Yavuz Baykal “Turist ishali” hakkında bilgi verdi.

Turist ishali nedir?
Turist ishali, seyahat edilen bölgede tüketilen yiyecek ve içeceklerdeki mikroorganizmaların neden olduğu bir ishal durumudur. Bunu önlemek için seyahat edilen bölgede musluk suları içmek ve diş fırçalamak için kullanılmamalı, pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri tüketilmemeli, çiğ sebze ve meyve (soyulmadan), et ve deniz ürünleri yenmemelidir. Şişelenmiş sular ve çay, kahve gibi sıcak içecekler güvenle tüketilebilir.

İshal toplumda yaygın olarak gözlenen bir hastalıktır. Ortalama bir erişkin, yılda yaklaşık 4 kere ishal geçirir. Genelde kendiliğinden ve ek bir önlem almaya gerek olmadan düzelen hastalık, bazı ciddi hastalıkların habercisi olabileceği gibi uzaması durumunda tehlike yaratan tablolara da neden olabilmektedir.

İshal nedir?
İshal, ya da tıbbi adlandırmasıyla diyare, günde üç seferden fazla, sulu ve gevşek dışkılama halidir. Oldukça yaygın karşılaşılan bir sorundur. Genellikle özel bir bakım veya tedavi gerektirmeden bir veya birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Ancak uzamış ishal, başka sorunların göstergesi olabilir. İshal vücudun işlevlerini normal olarak sürdürmesi için gerekli sıvıların eksilmesi anlamına gelen dehidratasyona yol açabilir. Dehidratasyon özellikle çocuk ve yaşlılarda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek, acilen tedavisi gereken tehlikeli bir durumdur. 
İshale her yaşta rastlanabilir. Ortalama bir erişkin yılda yaklaşık 4 kere ishal olur.

İshale neden olan durumlar nelerdir?
İshal bakteriyel enfeksiyon gibi geçici bir durum veya bağırsak hastalığı gibi süregen bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkabilir. İshalin en sık gözlenen nedenleri şunlardır: 
• Su ve gıdalarla alınan bağırsağın mikrobik hastalıkları, 
• Süt ve süt ürünlerin gibi gıdalara tahammülsüzlük, 
• Parazitler, 
• Müshil kullanımı, 
• İlaca bağlı yan etkiler, 
• İnflamatuar bağırsak hastalığı gibi barsak yapısını bozan hastalıklar, 
• İrritabl bağırsak hastalığı gibi barsak işlevini bozan hastalıklar.

İshalin bulguları nelerdir?
Karın ağrıları ve krampları, gaz, bulantı ve sürekli sıkışma hissi ishale sıklıkla eşlik eden bulgulardır. Nedene bağlı olarak ateş ve kanlı dışkılama da bunlara eklenebilir. İshal akut veya kronik olarak gözlenebilir. Akut tip 3 haftadan kısa sürer ve nedeni
genellikle mikrobiktir. Kronik durum ishalin 3 haftadan uzun sürmesi ile başlar ve nedeni genellikle bağırsağın kendi hastalıklarıdır.

Çocuk ishalleri
Çocuklar da akut veya kronik ishale yakalanabilirler. Erişkinler için olan ishal nedenleri çocuklar için de geçerlidir. Ancak çocuklarda ortaya çıkan akut ishallerin en sık nedeni rotavirus infeksiyonlarıdır. Rotavirus ishalleri genellikle 5-8 gün içinde iyileşir. Erişkinlerde kullanılan ishal tedavi edici ilaçların çocuklarda kullanılması sakıncalıdır ve gerekli olursa sadece hekimin önerileri doğrultusunda ve gözetiminde kullanılmalıdır. 
İshal yeni doğanlarda ve küçük çocuklarda son derece tehlikeli olabilir. Sadece bir ya da iki gün süren şiddetli bir ishal bile küçük çocuklarda dehidratasyon gelişmesi için yeterlidir. Dehidratasyon küçük bir çocuğu günler içinde öldürebileceğinden çocuklarda ishalin ana tedavisi rehidratasyon, yani yitirilen sıvının yerine konmasıdır.
Aşağıdaki bulgulardan herhangi birisini gözlerseniz çocuğunuzu derhal muayeneye götürmelisiniz: 
• Dışkıda kan veya sümüksü maddeler varsa, dışkının rengi siyahsa, 
• 38,5oC veya üstü ateşi varsa, 
• 24 saat içinde durumunda iyileşme gözlemediyseniz, 
• Dehidratasyon bulguları varsa.

Dehidratasyon bulguları nelerdir?
Dehidratasyonun genel bulguları susama, idrara gitmenin seyrekleşmesi ve az idrar çıkartma, cilt kuruluğu, halsizlik, sersemlik ve idrar renginde koyulaşma olarak özetlenebilir. Çocuklarda bunlara ek olarak ağızda ve dilde kuruma, ağlarken gözyaşı gelmemesi, 3 saatten uzun süre altını ıslatmama, karında, gözlerde ve yanaklarda çökme, ateş, huzursuzluk ve cilt esnekliğinin kaybı gözlenir. Çocuğunuzda dehidratasyon geliştiğinden kuşkulanıyorsanız acilen hekime başvurmalısınız. Ciddi dehidratasyon hastanede tedaviyi gerektirebilir.

Ne zaman hekime başvurmalı?
Genellikle zararsız olsa da ishal bazen tehlikeli durumlara yol açabilir ve bazı ciddi hastalıkların belirtisi olabilir. Aşağıdaki durumlarda bir hekime başvurmanız gereklidir: 
• İshaliniz üç günden fazla sürdüyse, 
• Karnınızda veya makatınızda şiddetli ağrı varsa, 
• 38,8oC veya üstü ateşiniz oluyorsa, 
• Dışkınızda kan veya katran rengi varsa, 
• Dehidratasyon bulgularınız varsa.
Çocuğunuzda ishal varsa hekiminize başvurmakta gecikmemeniz yerinde olur. İshal çocuklarda hızla sıvı kaybına neden olan ve bu kayıp yerine konmazsa ciddi tehlike yaratan bir durumdur.

Tanı için hangi testler gereklidir?
Öncelikle tıbbi hikayeniz alındıktan ve fizik muayeneniz yapıldıktan sonra hekiminiz durumunuza göre aşağıdaki testlerden bir veya birkaç tanesini yaptırmanızı isteyebilir: 
• Dışkı kültürü ile bakteri ve parazit gibi infeksiyon etkenlerinin aranması, 
• Bazı hastalıkları dışlamak için kan testleri, 
• Gıda tahammülsüzlüğünü ortaya koymak için açlık testi, 
• Barsaklarınızın bir bölümünü doğrudan gözle incelemek için sigmoidoskopi veya kolonoskopi gibi endoskopik muayeneler

İshalin tedavisi nedir?
Çoğu hastada yitirilen sıvının yerine konması yeterli tedavidir. Bazı durumlarda ishali durdurucu ilaçların kullanılması gerekebilir. Ancak bir enfeksiyona ya da parazite bağlı ishallerde ishali durdurucu ilaçları kullanmak, organizmaların barsak içinde kalmasına neden olarak sorunu derinleştirmekten başka bir işe yaramaz. Bu durumlarda hekimler genellikle bu organizmalara karşı etkili antibiyotikleri reçete ederler. Viral nedenlere bağlı ishaller virusun tipine ve klinik tablonun ağırlığına göre genellikle kendi seyrine bırakılırlar veya destekleyici ilaçlar kullanılır.

Dehidratasyon nasıl önlenir?
Vücut aşırı miktarda sıvı ve elektrolit (sodyum ve potasyum) kaybedildiğinde dehidratasyon ortaya çıkar. İshal sırasında yitirilen sıvı ve elektrolitler zaman yitirmeden uygun şekilde yerine konmalıdır. Aksi takdirde vücut normal işlevlerini sürdüremez. 
Dehidratasyonun önlenmesinde su hayati öneme sahiptir. Ancak içme suyu elektrolit içermez. Elektrolitleri yerine koymak için tuz (sodyum) içeren çorbalar ve potasyum içeren meyve suları, yumuşak meyveler ve sebzeler alınmalıdır. 
Çocuklarda hekimler tarafından önerilen özel rehidratasyon sıvıları kullanılmaktadır. 
İshal geçene kadar süt ürünlerinden, yüksek miktarda yağ ve lif içeren besinlerden ve çok şekerli yiyeceklerden uzak durmak gerekir, çünkü bu tür besinler ishali artırır.

İshal İle İlgili Akılda Tutulması Gerekli Bilgiler
• İshal genellikle kendi kendine iyileşen, yaygın bir hastalıktır. 
• İshal kişiyi dehidratasyona sokarsa tehlikeli bir durum haline gelir. 
• Hastalığın sık karşılaşılan nedenleri virüs, bakteri ve parazit infeksiyonları; gıda tahammülsüzlüğü; ilaç reaksiyonları; barsak hastalıkları ve barsak işlev bozukluklarıdır. 
• Tedavisinde kaybedilen sıvı ve elektrolitlerin yerine konması esastır. Sorunun nedenine yönelik olarak kişinin ishal durdurucu ilaçları veya antibiyotikleri kullanması gerekebilir. Çocuklarda kaybedilen sıvı ve elektrolitleri yerine koymak için özel rehidratasyon sıvılarını kullanmak gerekli olabilir. 
• İshalli kişinin şiddetli karın veya makat ağrısı varsa, ateşi 38,8oC’nin üzerinde ise, dışkıda kan veya katran rengi varsa, dehidratasyon bulguları oturmaya başladıysa, süresi üç günü aştıysa hekime başvurmak gereklidir.

Kaynak: Memorial Hastanesi web sitesi
(http://www.memorial.com.tr/)