Üç Odaklı (Trifokal) Göz İçi Lensleri

Göz merceği ne işe yarar? Üç odaklı (trifokal) göz içi lensler ne demektir? Gözdeki fonksiyonları nelerdir? Üç odaklı lensler gözle ilgili hangi problemlerde kullanılabilir?  Trifokal lens takılan her hastada gözlük ihtiyacı uzak, yakın ve orta mesafe için kaybolur mu? Yoksa bu durum vakadan vakaya değişir mi? Yaşa bağlı yakını görememe sorunu (presbiyopi) nasıl bir problemdir? Özellikle kaç yaşından itibaren bu problem başlar? Yaşa bağlı yakını görmeme sorunu olan her kişiye bu yöntem uygulanabilir mi? Üç odaklı mercekler nasıl yerleştirilir? Nasıl bir ameliyat tekniği uygulanır?Anestezi yapılır mı? İki lens aynı anda yerleştirilir mi? Üç odaklı lenslerin ışık kırılması gibi durumlara yol açma ihtimali var mıdır? Bu ameliyatlar kimlere önerilmez?

Medical Park Göztepe Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı ve aynı zamanda Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları Ana Bilim Dalı Başkanı Yrd. Doç. Dr. Baha Toygar, üç odaklı (trifokal) göz içi lensler/mercekler hakkında merak edilen bu soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

TRİFOKAL LENSLERİN KULLANIMI

. Göz merceği ne işe yarar?
“Öncelikle lens ve mercek aynı anlama gelir; kontakt lenslerle karıştırılmamalıdır. Göz içindeki mercek, kristal berraklığa sahip görüntünün gözün içerisine girmesini sağlayan en önemli parçalardan biridir. Göze giren ışınlar öncelikle gözün kornea tabakasından sonra da lensten geçerek odak noktalarımıza düşerler. Merceklerin en önemli ikinci fonksiyonu da hareket edebiliyor olmalarıdır. Uyum (akomodasyon) denilen bir hareket yaparlar. Lens, 360 derece, zonüllerle gözün içerisinde durur ve o zonüller bir kas gibi çalışır. O kaslar gevşediği zaman lens bombeleşir ve geçici bir miyop hali oluşur. Bebekler yakınları çok iyi görebilirler; çünkü onlarda bu esneme çok daha yeni bir lens olduğu için çok fazladır. Yaşlılıkla beraber lens büyür ve sertleşir. Dolayısıyla o uyum hareketi giderek yıllar içerisinde azalır ve artık yakın görülememeye başlanır. Sertleşme ve kristal berraklık kaybolunca da katarakt oluşur.”

. Üç odaklı (trifokal) göz içi lensler ne demektir? Gözdeki fonksiyonları nelerdir?
“Üç odaklı lensler, son üç yılın konusudur. Yeni teknoloji değil, teknolojideki bir ilerlemedir. 10-12 yıl önce çıkan multifokal lenslerin özelliği yakını da görmeyi sağlamalarıydı. Bunların iki tipi vardı. Bir tanesi, bugünkü uzak yakın gözlüklerde kullanılan; bir zon uzağı, bir zon yakını görmeleri ve göz bebeğinin küçüklüğünden büyüklüğünden etkilenmeleriydi. Sonra üzerinde çizgiler olan bir lens çıktı. Bu çizgilerin üzerine düşen görüntü ikiye ayrılıyor; yarısı yakına yarısı uzağa gidiyordu. Bu lenslerin eksiği, üçüncü bir odak gerekmesiydi. Günümüzde artık genç yaşlı herkes ipad, bilgisayar kullanıyor. Dolayısıyla bunların orta bir mesafeye ihtiyacı vardı. Bazı lensleri orta mesafeyi görecek şekilde ayarladılar. Fakat bu sefer yakında güçsüzlük oldu. İşte trifokal lens teknolojisi bu alanda devreye girdi ve üç odağı sağlıyor bugün. Artık bu çizgilerin üzerine görüntü düştüğü zaman yakın, orta ve uzağı kırılma yapıyor. Böylece hastalar ameliyat sonrası numaraları doğru olarak gerçekleşmişse gözlüksüz hale gelebiliyorlar.”

EN ÖNEMLİ KULLANIM ALANI KATARAKT

. Üç odaklı lensler gözle ilgili hangi problemlerde kullanılabilir?
“Üç odaklı (trifokal) lenslerin en önemli kullanım alanı katarakttır. Çünkü katarakt ameliyatında gözün içerisindeki mercek alınır; elde kapsülü kalır. Bu kapsülün içerisine bir lens koyulması gerekir. O lens sadece tek odaklı, uzağı düzelten lens; astigmatı düzelten lens ya da uzağı, yakını, orta mesafeyi ve astigmatı gören lens olabilir. İkincisi de eğer hastanın yakın görme problemi varsa yakın ve uzak görmesi aynı anda düzeltilebilir. Bu, 45-50 yaş üzeri uzak ya da sadece yakını görme problemi olan kişilere de uygulanabilir. Bu hastaların ileriki yaşamlarında katarakt problemi de olmamış olur.”

Yrd. Doç. Dr. Baha Toygar

. Trifokal lens takılan her hastada gözlük ihtiyacı uzak, yakın ve orta mesafe için kaybolur mu? Yoksa bu durum vakadan vakaya değişir mi?
“Bu yöntemi uygulayacak olan hekimlerin elinde çok iyi tanı aletleri olmalıdır. Gözün içerisindeki lensin numarasını ölçecek biyometri cihazları çok gelişti. Bugün saniyeler  içerisinde göz içi merceği ölçen cihazlar var. Aynı zamanda gözün içindeki astigmatı çok doğru belirlemek gerekir. Çünkü gözün içerisinde ölçülebilir ve ölçülemeyen astigmatlar var. Bugün yeni cihazlarla bazı tip astigmatlar ölçülebilir. Bunların iyi belirlenip tedavinin buna göre yapılması gerekir. Bütün bunlar yapıldığı takdirde yaklaşık yüzde 95-97 olasılıkla numara sıfırlanır. Sıfırlanmayabilir küçük numaralar çok önemli değildir. Fakat önemli bir numara kalırsa ya hastanın gözü uygunsa, bugün halk arasında çizdirme ameliyatı denilen, gözün dış tabakası korneaya yapılan lazerlerle düzeltilebilir ya da kişinin gene hafif de olsa gözlük kullanması gerekebilir.”

ÜÇ ODAKLI LENS TEKNOLOJİSİ

. Bu durumda hangi mesafe için gözlük kullanması gerekir?
“Uzak yakın bir arada mercek kullanıldığı zaman numara tek bir numaradır. Uzağı ayrı yakını ayrı değildir. Fakat bu tür durumlar çok nadir olur. Çünkü bu çok özel cihazlardan dolayı numara çoğunlukla doğru tespit edilir. Ayrıca, ameliyatında da bir takım yeni teknolojiler çıktı. Örneğin dijital göz tanıma sistemi ile hastanın kim olduğu, gözünün dönmesi görüntü olarak cerraha gelir. Astigmatlı lensin takılacağı doğru açıyı gösterir ki bunlar numarayı tutturmak için önemli faktörlerdir.’’

YAŞA BAĞLI YAKINI GÖREMEME SORUNU 40’LI YAŞLARDA BAŞLIYOR

. Yaşa bağlı yakını görememe sorunu (presbiyopi) nasıl bir problemdir? Özellikle kaç yaşından itibaren bu problem başlar? Yaşa bağlı yakını görmeme sorunu olan her kişiye bu yöntem uygulanabilir mi?
“Yaşa bağlı yakını görememe sorunu (presbiyopi), yaklaşık 40’lı yaşlarda başlar. Bunun nedeni lensin büyüyüp sertleşmesi artık o yumuşak hareketi yapamamasıdır. Dolayısıyla kişi yakını görmekte biraz zorlanır. Önce loş ışıkta, restoranda menüyü okuyamaz ve bu giderek artar. Bir şeyi okuyamayacak duruma da gelebilir. Miyop olan hastalarda presbiyopi çok daha geç olur. Çünkü miyop bir kişi gözlüğünü çıkarttığı zaman yakını görebilir. Ama kontak lens kullanıyorsa kontakt lensi çıkartıp o an yakına bakamayacağı için normal bir kişiden farkı yoktur. Presbiyopi, numarası ve gözlüğü gerçek anlamda sıfır olanlarda biraz geç başlar; 45-47’ye kadar sürebilir. Fakat hipermetrop, gizli hipermetrop veya uzakta gerçekten yıllardır hipermetrop artı numara gözlük takanlarda çok erken başlar. Onlarda bazen başlama yaşı 35-37’lere kadar düşer.”

‘‘İKİ GÖZE AYNI ANDA LENS YERLEŞTİRİLMEZ’’

. Üç odaklı mercekler nasıl yerleştirilir? Nasıl bir ameliyat tekniği uygulanır?Anestezi yapılır mı? İki lens aynı anda yerleştirilir mi?
“Güvenlik sebebiyle iki göze aynı anda lens yerleştirilmez. Yaşlı hastalar çok düşkün değilse bir problem yaşanmazken genç hastalar daha problemli olmaktadır. Ameliyat iğne ile değil  damla ile yapılır. Hasta ihtiyaç halinde veya istediği zaman uyutulur. Ameliyat tekniği olarak iki teknoloji vardır. Biri, halk arasında lazerle ameliyat denilen ama ultrasonik enerjiyle çalışan fako yöntemidir. Oldukça kaliteli bir ameliyat yöntemidir. Son 4 senedir femtosecond lazer yöntemi ile ameliyatlar yapılmaktadır. Femtosecond lazerle göze girişler, lensin kapsülünün soyulması, lensin parçalara bölünmesini lazer yapar. Özellikle numara için ameliyat olacak kişilere femtosecond lazer önerilir. Daha sonra elimizde bir kapsül torbası kalır ve plastik bir enjektörle göz içerisine lens rulo halinde gönderilir; açılır ve yerine yerleşir. Bu ameliyat yaklaşık 10-15 dakika sürer. Bir gece hasta kendi evinde gözü kapalı istiharat eder. Ertesi gün gözü açılır; bir problem yoksa ertesi gün diğer gözü ameliyat edilir.’’

ÜÇ ODAKLI LENSLERİN KULLANIMINDA ŞİKAYETLER AZALIYOR

. Üç odaklı lenslerin ışık kırılması gibi durumlara yol açma ihtimali var mıdır? Bu ameliyatlar kimlere önerilmez?
“10-12 sene önce hastaların ışık dağılması ve kamaşma şikayetleri çok oluyordu. Şimdi lensler gelişti; artık dördüncü-beşinci jenerasyon lenslerdeyiz. Özellikle üç odaklı lenslerde bu şikayet daha az oluyor. Biraz obsesif kişilikli hastalarda şikayetçi olanlar var hala; bu yüzde 5’in altında diyebilirim. Fakat gece araba kullanmayla ilgili çok ciddi problemlere yol açmaz. Ama pilot, kamyon şoförü, taksi şoförü gibi gece araba kullanan, profesyonel olarak hayatını araba kullanmakla devam ettiren kişilere yapılmamaktır. Günlük şehir içi trafiğinde ilk başta biraz sıkıntıya neden olabilir ama daha sonra büyük sıkıntılar yaratmaz.’’