Ülser Tehlikeli Midir?

RÖPORTAJ: Demet DEMİRKIR

“Yara” anlamına gelen ülser, pek çok organda kendini gösterebiliyor. Yemek borusu, mide, on iki parmak bağırsağında,  ince ve kalın bağırsakta da karşımıza çıkabiliyor. Ülserler kendi içlerinde de ayrılabiliyor. Kanser ülseri olabildiği gibi fazla asit salgılamaya bağlı veya ağrı kesici olarak kullanılan romatizma ilaçlarına bağlı da ülserler olabiliyor.

Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nden Gastroenteroloji ABD Klinik Şefi Doç. Dr. H. Mehmet Sökmen, ülserler hakkında detaylı bilgiler verdi.

Doç. Dr. Sökmen, ülserin belirtilerinin yerleştiği yere bağlı olarak değiştiğini ifade ederken risk grubunda olan yaşlı, romatizmal, kalp ve diyabet gibi çeşitli hastalıkları olan kişilerin devamlı ağrı kesici ve kan sulandırıcı ilaçlar kullanmalarına bağlı olarak ülserin geliştiğine vurgu yaptı.

Doç. Dr. H. Mehmet Sökmen, www.sagligimicinhersey.com ‘un ülserler hakkındaki sorularını yanıtladı.

. Ülser nedir? Ülsere peptik ülser de demek mümkün mü? İkisi aynı şey mi?
Ülserin anlamı yara demektir. Yara; yemek borusunda, midede, on iki parmak barsağında (duodenum), ince barsakta ve kalın barsakta da olabilir. Mide asidinin fazla salgılanmasına bağlı oluşan yaralara peptik ülser diyoruz. Bu ülserler yemek borusunda, mide de ve on iki parmak barsağında olabilir.

“ÜLSERİN TÜRÜ AÇISINDAN FARKLILIKLAR VAR”
. Yemek borusu ülseri, mide ülseri, on iki parmak bağırsağı ülseri arasında birtakım farklar var mıdır?
Öncelikle yerleşme yerlerine bağlı olarak, oluşan şikayetler,oluşma mekanizmaları ya da olası potansiyel riskleri açısından farklılıklar vardır. Ülserlerin türü açısından da farklılıklar vardır. Örneğin ülserler kanser ülseri olduğu gibi, fazla asit salgılamaya bağlı veya özellikle ağrı kesici olarak kullanılan romatizma ilaçlarına bağlı da olabilir.

Tabii ki ülserin yerleştiği yere bağlı olarak hasta yakınmaları da farklılık gösterebilir. On iki parmak ülserlerinde kanserleşme olmaması da yemek borusu ve mide kanserlerinden ayıran önemli bir farktır.

. Ülserin belirtileri nelerdir?
Ülserin yerleştiği yere göre belirtileri değişir mesela yemek borusu ülseri olduğu zaman sıvı veya katı yiyecekleri yutarken ağrı, yemek borusu daralmışsa ki bu daha çok kanserlerde görülüyor o zaman yutma güçlüğü oluşuyor.

Mide ülserleri yerleştiği yere göre farklı belirti veriyor. Kanser olmasına rağmen eğer midedeki gıda akşını engelleyecek bir yerde değilse sessizce, şikayete neden olmaksızın uzun süreli olarak devam edebilir. Eğer ülser, midenin girişinde veya mide çıkışında yer alıyorsa tıkamaya bağlı olarak bulantı ve kusmalara neden olacaktır.

Ülser, kanser ise kilo kaybı kaçınılmazdır. Eğer iyi huylu ülser nedeniyle yemek yenememişse burada da kilo kaybı görülür.
Tüm ülserlerin kanamasına bağlı hastada; halsizlik, yorgunluk gibi şikayetler olabilir. Kanama aşikar olarak bazen ağızdan, bazen de makattan gelebilir. Şiddetli kanama hastada tansiyon düşüklüğü, gizli kalp, beyin ve böbrek hastalıklarının meydana gelmesine ve şok nedeniyle bayılmaya neden olabilir.

Mide kanaması geçiren bir hastada büyük abdest; taze kanlı, pıhtılı kanlı veya siyah katran gibi olabilir.

“YOĞUN STRES ÜLSER SEBEBİ”
. Helikobakter pilori, ülserin nedenlerinden biridir. Nedir Helikobakter pilori? Ülsere neden olan başka faktörler var mıdır?
Helikobakter pilori bir bakteridir. Bu, mide ve duedonum ülserlerinin  nedenlerinden biridir. Ancak en sık ülser nedeni ağrı kesici  romatizma ilaçlarıdır. Ayrıca kanserler, diğer virüsler ve tüberküloz gibi hastalıklarda da ülserler olabilir. Yoğun stres altında çalışan kişilerde de ülser görülebilir.

. Helicobaktre pylori, insana hangi yolla geçer?
Geçiş yolu tam olarak belli değil ama gıdalarla, suyla, fekal oral yolla, öpüşme yoluyla geçtiği sanılmaktadır.

. Bilinçsiz kullanılan antibiyotikler Helikobakter pilori’ye yol açar mı? Başka neler helikobakter piloriye sebep olur?
İlaca bağlı helikobakter pilori oluşmaz. Düzensiz antibiyotik kullanıldığı zaman helikobakter pilori direnç kazandığı için tedavisi zorlaşır.

“ÜLSER BULAŞICI DEĞİLDİR”
. Ülser bulaşıcı mıdır? Eşler arasında geçiş ya da anneden çocuğa geçiş olabilir mi?

Bulaşıcı değildir ancak oluşan ülser, helikobakter pilori nedeniyle oluşmuşsa ve diğer aile bireyleri de ülser yapıcı helikobakter pilori türüyle enfekte ise bu ailede birden fazla bireyde ülser olabilir. Burada kişinin bağışıklık sistemi de ülser oluşumunda belirleyici olabilir.

. Ülser açısından kimler risk grubuna giriyor? Ülsere kimlerde rastlanıyor?
Ülserin oluşma nedeni mesela yaşlı, romatizmal, kalp ve diyabet gibi çeşitli hastalıkları olan kişiler devamlı ağrı kesici ve kan sulandırıcı ilaçlar kullandıklarından bu insanlarda ülser sık görülür. Helikobakter pilorinin sık görüldüğü, sosyo ekonomik durumu iyi olmayan  ve alt yapı sorunları halledilmemiş toplumlarda ülserler sık görülür.

Alkol ve sigarada önemli risk fakörleridir. Bazı genetik yatkınlıklar da  nadiren kansere neden olabiliyor.
Uzun yıllar aşırı sıcak ve aşırı soğuk gıdalarla, tütsülenmiş gıdalarla , uygun koşullarda saklanmamış çeşitli azot bileşiklerini içeren gıdalarla beslenenlerde mide kanseri riski yüksek oluyor. Ayrıca Helikobakter pilorinin kendisi de mide lenfoması ve mide kanserine önemli bir katkı sağlıyor.

. Ülser mide kanserine dönüşebilir mi?
Mide kanserinde; ülser, genellikle direkt kanser olarak başlar. Nadiren tedavi edilmemiş uzun süre tekrarlayan iyi huylu ülserler, birtakım kanser yapıcı; sigara, alkol, tütsülenmiş gıdalar gibi diğer faktörlerin ilavesiyle kanser oluşabilir.

“TÜTSÜLENMİŞ GIDALARDAN UZAK DURULMALI”
. Tütsülenmiş gıdalar dediniz. Bu gıdalara örnek verir misiniz?
Mangalda yapılan yanık, aşırı duman ve isin sindiği tütsülenen, tandırlarda pişirilen yine is ve dumana maruz kalmış ekmekler, Tütsülenerek saklanan balık ve etler.

. Ülserin teşhisini nasıl koyuyorsunuz?
Öncelikle hastanın şikayeti, muayenesi ve kesin yöntem olan endoskopik muayeneyle teşhis koyuyoruz. Ülserin cinsinin kesin teşhisi endoskopi sırasında alınan biyopsiyle konmaktadır.

. Ülserli hastaya eskiden bol miktarda süt içmesi önerilirdi? Süte yaklaşım günümüzde nasıl?
Eskiden saat başı süt içilmesi önerilirdi. Daha sonra bol süt alımına bağlı alınan aşırı kalsiyum, mide asit salgısının artışına neden olduğundan günümüzde normal miktarda süt önerilmektedir.

“AŞIRI SICAK VE SOĞUK GIDALARDAN UZAK DURULMALI”
. Ülserli hastalar beslenmelerine dikkat etmeli midir? Hangi gıdalardan kesinlikle uzak durmaları gerekir?
Ülserde kesin bir diyet reçetesi yoktur ancak bazı hastalarda bazı gıdalar şikayetleri artırdığından; bu hastalara, o yiyeceklerden bir iki hafta uzak durması tavsiye edilir. Sigara ve alkol yasaklanmalıdır.

Fazla sıcak ve soğuk gıdalar tüketmemeleri lazım, ağır yağlı yemeklerden kaçınmaları gerekir. Çok fazla yemek önermiyoruz azar azar sık sık yemek yemeleri tavsiye edilir. Ilık, orta miktarda, sık sık azar azar yemelerini öneriyoruz. Ülseri çok aktifse özellikle romatizma ilaçları ve aspirin gibi kanı sulandırıcı ilaçlar vermiyoruz.

Aşırı baharat önermiyoruz, hastadan hastaya değişiyor bu durum bazı hastalar, baharat tüketince ileri derece rahatsız oluyor bazıları ise rahat bir şekilde baharat tükettiklerini söylüyorlar.

. Ülser hastalarında mide kanaması olma ihtimali nedir?
Her ülser gizli bir şekilde kanayabilir. Bazen de aşikar kanayarak ağızdan ve makattan kan gelebilir. Bir çok hastada ülser varken alınan ağrı kesici, romatizmal ilaç ve aspirin almaya bağlı kanama olmaktadır. Rakamsal bir oran vermek zor ancak hastadan hastaya değişir.

“DOKTOR BİLGİSİ DIŞINDA İLAÇ KULLANILMAMALI”
. Ülser hastaları kullandıkları ilaçla birlikte başka hastalığın tedavisi için ilaç kullanabilir mi?
Eğer hastanın; ülser dışında başka hastalık nedeniyle kullanmak zorunda olduğu ilaçlar varsa doktorun bilgisi ve doktor kontrolünde kullanılabilir.

Örneğin diyabet hastasıysa ve insülin kullanması gerekiyorsa, tansiyon veya kalp hastası ve hastalığına bağlı ilaçlar kullanıyorsa veya sara hastası ve sara ilaçları kullanıyorsa; bu ilaçlar zorunlu alınması gerektiğinden ülser olsa da doktor bilgisi dahilinde kullanılmaları gerekir. Doktor bilgisi dışında alınan diğer ilaçlar, ilaçların etkileşimi sonucu olumsuzluklara yol açabilir.

. Ülserli kişilerin mide koruyucu kullanması gerekir mi?
Ülserin tedavi edilmesi gerekir. Tedaviden sonra hala şikayetleri oluyorsa idame doz dediğimiz kısa ya da uzun süreli koruyucuyu olarak mide ilacı kullanması gerekebilir.

. Ülser nasıl tedavi ediliyor? Tedavi yöntemleri neler?
Ülserin tedavisi, nedenine bağlıdır. Kan sulandırıcı ya da romatizma ilaçlarına bağlı ülser ise o ilaçları keserek ve mide asidini azaltıcı ilaçlar vererek tedavi ederiz. Ayrıca ülserin üzerinde tabaka oluşturan koruyucu ilaçlar var, mide asidini nötralize eden ilaçlar var, mikrobikse mide asit salgısını baskılayan ve birlikte ikili üçlü antibiyotikle ülser tedavi edilebilir.

Ancak kansere bağlı ülser ise, kemoterapi dediğimiz ilaçla tedavi, ameliyatla tedavi ve nadiren radyoterapi ile de kanserler tedavi edilebilir.

. Ülser tedavi sonrasında tekrarlar mı?
Tekrarlayabilir. Hangi nedenle ülser oluşmuşsa o neden tekrar kişide oluştuğu zaman ülser de tekrarlayabilir. Örneğin, romatizma ilaçları kullanımına bağlı olarak ülser oluşmuş ise aynı tür ilaçların tekrar kullanılmasıyla, tekrar ülserler oluşabilir.