Üreme Tıbbında Laparoskopik Cerrahi

Üreme tıbbı hangi tür problemlerle ilgilenir? Üremeye engel teşkil eden problemler nelerdir? Üreme tıbbında laparoskopik (kapalı) ameliyatlar nasıl gerçekleştirilir? Bu tür ameliyatlarda anestezi nasıldır? Hastanede kalma süresi var mıdır? Daha çok hangi vakalarda göbek deliğinden girilerek yapılan ameliyat tercih edilir? Laparoskopik cerrahi hastaya ne tür kolaylıklar getirir? Özellikle kısırlık tedavisinden alınan sonuçlarda ne gibi olumlu değişimler gözlemlenir? Laparoskopik ameliyatların yapılabilmesi için hamileliğe engel teşkil eden miyomun büyüklüğünün, sayısının ve bulunduğu yerin önemi var mıdır? Üreme sağlığıyla bir problemi olan her kadına laparoskopik cerrahi uygulanır mı? Hangi durumlarda açık cerrahi tercih edilir?

Memorial Ankara Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Önder Koç üreme tıbbında laparoskopinin yeri ile ilgili soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Üreme tıbbı hangi tür problemlerle ilgilenir?
‘‘Üreme tıbbı, hastaların gebe kalmasına yardımcı yöntemlerle ilgilenir. Son dönemde kadın doğum polikliniklerinin yüzde 30- 40’ı gebe kalmada zorluk yaşatan hastalıklarla ilgili başvurularla karşılaşmaktadır. Gebe kalınmasında zorluk yaşanmasının arkasında tarım ilaçları, stresli bir durum ya da gebe kalmanın geç yaşlara etlenmesi gibi pek çok neden yatar. Bu noktada hastalara üreme tıbbı uzmanları yardımcı olur. Hastalar, farklı yöntemlerle izlenerek tetkiklerini değerlendirmeleri yapılır. Sorun tespit edildikten sonra ona göre cerrahi ya da tüp bebek tedavileri gerçekleştirilir.’’

ÜREMEYİ ENGELLEYEN PROBLEMLER

. Üremeye engel teşkil eden problemler nelerdir?
‘‘Bir kadının evlendikten sonraki 9 aylık süreçte gebe kalma ihtimali doğal şartlarda yüzde 85’tir. Bu oran 30 yaş altındaki kadınlar için geçerlidir. 9 ay ya da 1 yıla kadar uzatılabilir bir sürede gebelik olmuyorsa artık doktora başvurma zamanı gelmiştir. Doktora başvurduğunda Öncelikle buna engel olan kadına ve erkeğe ait sebepler incelenir. Erkeğe ait olan sperm faktörleri bir kenara ayrılacak olursa, kadına ait olan sebeplerin ardında yatan en önemli bozukluklar, yumurtalıkların tam yumurtlayamaması ya da yumurtayı kanaldan rahme atamaması (tıkayıcı faktörler)dır. Rahmin yapısının uygun olmayışı, rahimde bir perde, polip, bir et parçası olması ve çocuğun tutunmasını zorlaştırıcı etkenlerin bulunmasıdır. Rahim iç duvarına bası yapan miyom denen düz kas tümörleri, rahim ağızındaki bazı kitleler de olabilir.  Bunlar hepsi gebe kalmayı zorlaştıran organik sebeplerdir.’’

KAPALI AMELİYAT NASIL YAPILIYOR?

. Üreme tıbbında laparoskopik (kapalı) ameliyatlar nasıl gerçekleştirilir? Bu tür ameliyatlarda anestezi nasıldır? Hastanede kalma süresi var mıdır?
‘‘Bu ameliyatlar genellikle günübirlik cerrahilerdir. Hastanın hareketli olması istenmediği için genel anestezi tercih edilir. Laparoskopik ameliyatlarda iki yol kullanılır. Yollardan biri, karın boşluğuna en yakın mesafe olduğu için göbek deliğidir. Göbeğin içerisinden gönderilen bir kamera ile karın içerisinde karbondioksit gazıyla bir ortam oluşturularak, tüplerdeki tıkanıklıklar, yumurtalıktaki kistler, rahim duvarındaki miyomlar tespit edilip karın dışarısına çıkarılır. Tamamen kansız, kesi olmadan günübirlik bir cerrahiyle hasta bu probleminden kurtulur ve gebelik takibi için yapılması gerekenler planlanır. İkinci yol ise rahmin içine rahim ağızından girmektir. Burada da rahimin içerisinde sıvıyla şişirilmiş bir ortam oluşturularak çok ince kameralarla (2.8 milimetrelik) rahim içerisindeki polipler, et ben parçaları, miyomlar, embriyonun yapışmasını engelleyecek problemler tespit edilip aynı anda tedavi edilir.’’

. Daha çok hangi vakalarda göbek deliğinden girilerek yapılan ameliyat tercih edilir?
‘‘Rahmin iç duvarına, kanayan dokuya yakın olan poliplerde ya da o astar dokunun altında yer alan küçük miyomlarda rahim kanalından 2.8 milim kamerayla girilmesi tercih edilir. Eğer olay karın içi boşluğunda yani yumurtalıklarda olduysa ya da rahim duvarının dışında olduysa göbek deliği kullanılır. Göbek deliğinden giren kamera 5-10 milimetre arasında değişir; rahim ağızından giren kamera ise 2.8 milimetredir.’’

DoÇ. Dr. Önder Koç

LAPAROSKOPİK CERRAHİNİN AVANTAJLARI

. Laparoskopik cerrahi hastaya ne tür kolaylıklar getirir?
‘‘Öncelikle mükemmel ve çok hızlı bir iyileşme süreci olur. Hasta anestezi etkisinden kurtulduktan sonra birkaç saat içerisinde ağzından su ve yiyecek alımına başlar; çok hızlı bir şekilde ayağa kalkar. Bazen anestezi etkilerinden dolayı bulantı gibi sıkıntılar yaşar diye hastalara o gece hastanede kalması önerilir. Eğer hastanede kalacaksa refakatçıya bile ihtiyaç duymadan tüm işini görebilir halde dolaşabilir. Çalışıyorsa iş hayatına, çalışmıyorsa ev hayatına çok hızlı bir şekilde geri döner. Karın açılmadığı için bağırsakların tıkanması, gaz çıkışı diye bir şey yoktur. Oysa açık cerrahide iki kişi koluna girer hastanın yürütmeye, gaz çıkartmaya tur attırmaya çalışırlar. Ayrıca göbek deliğinden küçük bir kesi ile yapıldığı için karında iz kalmaz. Yara iyileşmesi diye bir şey yoktur. Örneğin hasta eve gönderilirken neredeyse antibiyotik verilmez; ağrı kesiciyi de ağrısı olursa alır. Kat kat kesilmiş bir karında  yaranın iyileşmesi ile hiç bir kesi olmadan sadece 1 santimlik bir yerin kaynaması çok farklıdır.’’

TÜP BEBEK TEDAVİSİ NE ZAMAN GÜNDEME GELİR?

. Özellikle kısırlık tedavisinden alınan sonuçlarda ne gibi olumlu değişimler gözlemlenir?
‘‘Miyomlar; şiddetli kanamalar, adet düzensizlikleri ve mesaneye bası yapıp sık idrara çıkma gibi şikayetler yaratabilir. Rahim içi duvarına bası yapan miyom kaldırıldığı anda gebeliğin kendiliğinden oluşmasının doğal sonuçları artar. Çünkü o baskı gittiği anda rahimin iç dokusu çok daha sağlıklı bir hale gelir. Artık dökülmez, kanamaz ve o yatak döllenmiş yumurtayı tutacak hale gelir. Duvar içi miyomların çıkartılmasının kanıta dayalı tıpta gebelik sonuçlarını arttırdığı bilinmektedir. Yumurtalıktaki kistlere gelince; yumurtalıkta doğuştan gelen kistler, çikolata kistleri, büyük tümör kistleri olabilir. Bunlar kaldırıldığında o yumurtadaki normal yumurta gelişimi artar. Kamera cerrahisinde aynı zamanda tüplerin durumu da kontrol edilir.  Yumurtayla rahim arasındaki kanal, tüp kanalıdır. Bunlar sağlıklıysa bu hastalar genellikle cerrahiden 2- 3 ay sonra normal ilişkiyle gebe kalabilirler. Tüplerde problem varsa doğal yollarla gebe kalınması zordur. Dolayısıyla hastaya tüp bebek tedavisine hiç beklemeden geçmesi önerilir.’’

MİYOMLARIN SAYISI VE BÜYÜKLÜĞÜ ÖNEMLİ

. Laparoskopik ameliyatların yapılabilmesi için hamileliğe engel teşkil eden miyomun büyüklüğünün, sayısının ve bulunduğu yerin önemi var mıdır? Üreme sağlığıyla bir problemi olan her kadına laparoskopik cerrahi uygulanır mı? Hangi durumlarda açık cerrahi tercih edilir?
‘‘Genellikle sayı olarak 3-4 miyoma ve 13-15 santime kadar olanlara laparoskopik olarak müdahale edilir. Geç evlilik yapan hastalar 20 santimlik dev miyomlarla da karşımıza gelmektedir. O zaman rahmin bazı besleyici damarları geçici olarak kapatılarak kanama azaltılır. Daha sonra miyom alınarak rahmi koruyucu miyom cerrahisi gerçekleştirilir. Sonuçta organ koruyucu cerrahi yapılır. Çünkü hedef miyomla birlikte rahmi almak değil; üremeye yardımcı olmaktır.’’

. Kadınlar ilk ne zaman bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına gitmeliler?
‘‘Genellikle kadınlar evlendikten sonra bir kadın doğum uzmanına gidiyor. O nedenle de bazen çok geç kalınmış olunuyor. Ergenlik döneminden itibaren bir jinekologlarının olmasında fayda vardır. Evlendikten sonra da bazı rahim ağzı testleri, smear testleri için yine jinekoloğa gitmek durumundadırlar. Genelde yılda bir kere jinekolağa gitmeleri önerilir. Ayrıca kendilerine açık cerrahi önerilen hastalar, deneyimi kapalı cerrahi olan bir uzmandan ikinci bir görüş almalıdırlar. Eğer açık cerrahi üzerine deneyimli bir kadın doğum uzmanından ikinci görüş alırsa ikinci ya da yirminci görüş fark etmez yine açık cerrahi önerisi alacaktır. Kapalı cerrahi deneyimi olan bir uzmandan ikinci görüşü alırsa belki de çok daha az travma görerek o cerrahi prosedürden kurtulacaktır.’’