Uzmanı Anlattı: İşte Şah Damarı Tıkanıklığında Uygulanan Tedavi Yöntemleri

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nden Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Ali Nazmi Çalık, Sağlığım İçin Herşey'e şah damarı daralması ve şah damarı tıkanması hakkında önemli bilgiler verdi. Şah damarı tıkanıklığında uygulanan tedavinin detaylarını anlattı. 

İşte Doç. Dr. Ali Nazmi Çalık'a sorduğumuz sorular ve yanıtları...

*Şah damarı tıkanıklığı ve şah damarı daralmasında uygulanan tedavi yöntemleri nelerdir?

Karotis arter hastalığını saptadığımızda mutlaka hastaya vermemiz gereken bir takım ilaçlar oluyor bu ilaçların başında kolestrerol düşürücü, statin ilaçlar dediğimiz ilaçlar geliyor. Atarosiklorotik damar hastalığı bildiğimiz gibi damar sertleşmesinin temel nedeni; kötü kolesterol ve bu hatalar eğer kötü kolesterol değerlerini iyi kontrol edersek ve bunları da genelde günlük pratikte bu kolesterol düşürücü kan yağlarını düzenleyici ilaçlarla yaparız biz buradaki o progresyonu azıcık kötüleşmeyi damar hastalığında kötüleşmenin bir miktar önüne geçebiliriz. Fakat semptomatik hastalarda %50'nin üstüne çıktıysa darlık ya da asemptomatik yani semptom henüz vermemiş hastalarda %60'ın üstündeyse iki tane güncel girişimsel tedavimiz var.

Bunlardan bir tanesi kardiyologların uyguladıkları karotisteki yani şah damarındaki darlığı balon ve stent yöntemiyle açma yöntemi, bir ikincisi de kalp damar cerrahlarımızın açık yolla cerrahi yöntemiyle küçük bir kesiyle oradaki atarosiklorotik yükü o damar duvarında birikmiş o kötü kolesterol parçacıklarını oradan damarın içinden temizleme çıkarma yöntemi.

Biz girişimsel kardiyologların uyguladığı yöntem ise kasıktan anjiyografik yöntemle ya da kol damarından girip (bu hastanın bireysel damar durumuna göre değişir) şah damarına ulaşıp oraya stentleme tedavisidir.

*Hangi hastaya hangi yöntemin kullanılacağına nasıl karar veriyorsunuz?

Aslında bu soru çok uzun yıllara yayılmış bir soru kalp damar cerrahlarıyla kardiyologların sürekli üzerinde çok büyük çalışmalara da konu olmuş bir sorudur.

Bu tarz hastalarda ilk tedavi yöntemi şu an kılavuzların önerdiği açık cerrahi yöntemidir.  sınıf1 gereklilikle endikasyonla önerilir kılavuzlarda ve önce bu hastayı biz eğer cerrahi riski hastayı biz cerrahiye verdiğimizde bu açık cerrahiye verdiğimizde eğer risk belli bir cerrahi risk oranının altındaysa bu hasta için o hastalara öncelikle açık cerrahi açısından değerlendirmek gerekir. Fakat siz de takdir edersiniz ki günlük pratiğimizde gördüğümüz özellikle karotis arter hastalığı olan bu hastaların genelde biz cerrahiye verdiğimizde ne yazık ki cerrahi riskleri bir hayli fazla olmakta ve kılavuzlarımız bu tarz yüksek cerrahi riski olan hastalarla acaba biz stentlemeyi de düşünmeli miyizi soruyor ve bunu günlük pratiğimizde öneriyoruz. Kısacası eğer biz bir hastamızı karotis endarderektomi dediğimiz o açık cerrahiye veremiyorsak bizim stentleme tedavisini mutlaka bu hastalarımızda düşünmemiz gerekir. 

*Hasta grubunda stent tedavisine karar verilirse stent yerleştirme işlemi nasıl yapılır? 

Stent yerleştirme işlemine geçmeden önce mutlaka gerek açık cerrahi gerekse de stentleme işlemini yapmadan önce bence biz hekimler olarak mutlaka ki bunu tüm hekim arkadaşlarım yapıyordur hasta ve yakınlarıyla çok iyi bir şekilde konuşmak ve işlemin tüm risklerini anlatmak gerekir çünkü siz de takdir edersiniz ki az önce de bahsettim bizim stentleme için veya cerrahi için tedaviyi planladığımız hastaların çok büyük bir kısmı asemptomatik hastalar olabiliyor.

Kısacası şunu söylemek istiyorum biz hastayı anjiyo salonuna veya ameliyat salonuna aldığımızda hastalar buraya yürüyerek giriyor çünkü henüz bu karotis darlığından dolayı herhangi bir semptom veya belirti yaşamamış hastalar bunlar. Fakat bizim bu semptomu hemen oluşmamış hastalarda neden o zaman bu stentlemeyi veya açık cerrahiyi yapıyoruzun cevabı aslında şu; bu tarz %60'In üstünde ve henüz semptom geçirmemiş hastaların takip eden bir yıl içinde geçirme riskine sahip oldukları felci veya inmeyi engellemek için biz bunu yapıyoruz ve tabi ki bu hastalar hasta yakınlarıyla hastaneye geliyorlar ve anjiyografi salonunda veya kateter salonuna veya ameliyathaneye gerçekten yürüyerek geliyorlar. Fakat burada hasta ve yakınlarıyla çok iyi bir şekilde konuşmamız, anlatmamız gerekiyor. Bu işlem felç riskini aslında azaltmak için yapılıyor ve bir ikincisi ve belki daha önemlisi bu  işlem sırasında yani cerrah arkadaşımız oradaki atarosiklorotaik yükü dışarıya alırken veya ben kasıktan girip oraya stent takarken 100 hastanın 3 ila 4'ünde işlem sırasında veya takip eden 30 gün içinde de bir felç riski söz konusu. 

Bunu mutlaka konuşmak gerekiyor hasta ve yakınlarıyla. Henüz başıma gelmedi fakat her an olabilir çünkü bu sayılar bu şekilde literatürde veriliyor sizin bu tarz bir işlemde normal kateter salonda yürüyerek giren bir hastanın ne yazık ki işlem sırasında felç geçirme riski de %3 ila 4'tür. Ve bunu hasta ve yakınlarıyla önceden konuşmak ve onlara bu riski anlatmak ve onların onayını almak çok önemli.

* İki şah damarında da tıkanıklık varsa stent işlemi aynı anda uygulanabilir mi? 

Tıkanmadan ziyade darlık olayında atıyorum iki tarafta da %80 darlık var diyelim yine burada mutlaka bir nöroloji uzmanıyla kalp damar cerrahisiyle ve kardiyolojiyle bir fikir birliği yapmak gerekir. Hasta acaba ameliyata mı daha uygun stente mi daha uygun buna karar vermek gerekir ama her iki damar da stent için uygun ve hasta cerrahi açıdan çok yüksek riskli yani cerrahiye girerse acaba cerrahiden çıkamaz mı gibi bir soru işaretimizin olduğu bir durumda sorunuzun cevabı evet eğer operatör bu konuda tecrübeliyse her iki karotis damarına da aynı seansta stent takılabilir ama günlük pratikte tercih eder misiniz diye sorduğumda bence eğer hastanın bir miktar daha planlayarak bir seansta bir damarını ondan sonraki seansta da diğer damarını açmak benim için daha uygundur diyebilirim ama her aynı seansta iki damar da stentlenebilir mi teknik olarak tabi ki yapılabilir ama burada operatör tecrübesi çok önemlidir. 

* Stent takılma işlemi nasıl yapılır? 

Aslında stent takılma işlemi bizim her günlük hayatta da sürekli yaptığımız bir kalp damarına stent takma işlemi gibi. Süre anlamında çok farklı değil fakat tabi ki şah damarına özel stentlerimiz var. Şah damarına yine kasık damarından veya az önce belirttiğim gibi kol damarından girişim yapıyoruz. Belirli kateterlerimiz var özel tellerimiz var onlarla beraber şah damarına geliyoruz, şah damarındaki o darlığı çok ince bir tel ile geçiyoruz yukarıya doğru sonra o telin üstünden burası çok önemli beyin damarına yukarısına darlığın sonrasına bir filtre koyuyoruz, bu filtrenin önemi de şu az önce de bahsettim burada işlem sırasında orada telle geçerken veya oraya balon yaparken veya oraya stent takarken veya kateterle oraya giderken biz damar duvarından küçük pıhtıları kaldırıp ve orası da az önce bahsettiğim gibi atarosiklorotik bir yükten oluştuğu için oraya balon sırasında yukarıya işlem sırasında küçük pıhtılar kopup gidebilir işte bizim işlemin başında yukarıya koyduğumuz beyin damarının içine koyduğumuz filtrenin sebebi açıkçası o kopacak kopmasını ön gördüğümüz küçük pıhtıların beyin damarının beynin içine gitmeden yakalaması.

Bu filtreyi yerleştirdikten sonra balon ve stent işlemini gerçekleştiriyoruz sonra özel bir cihazla filtremizi geri topluyoruz ve görüntülerimizi aldıktan sonra işlemimizi bitiriyoruz. Ve bu işlemin başarı şansı genelde %95'in üstünde. Az önce belirttiğim gibi %3-4 hastada ne yazık ki işlem sırasında kısmi ya da kalıcı felç görülebiliyor ama iyi haber şu ki işlem sırasında gelişen çoğu felç veya felç benzeri durum işlemden sonraki ilk 12-24 saat içinde geriliyor ve hastamız tamamen açılıyor. 

*Peki bu anlattığınız işlem toplam ne kadar sürüyor? 

Eğer her şey yolunda giderse burada operatörün tecrübesi de çok önemli  30-45 dakika veya 45dakika-1 saatte işlem sona eriyor. 

*İşlem sırasında anestezi uygulanıyor mu? 

Anesteziyi kesinlikle biz stentleme işleminde istemeyiz. Onun da sebebi az önce de dediğim gibi çoğu hastayı yürüyerek kateter salonuna alıyoruz ve konuşarak işlemi yapıyoruz anestezi vermememizin nedeni şu; işlem sırasında eğer gelişebilecek bir kısmi ya da kalıcı veya geçici felç durumu olursa buradaki belirtilerden birisi konuşma bozukluğu biz hastamıza anestezi verirsek onun bilincini biraz etkilemiş oluruz onun için anestezi uygulamak istemeyiz, genelde bu işlemi hastamızı düzenli olarak kontrol ederek atıyorum Ahmet Bey nasılsınız? Ayşe Hanım nasılsınız? İşlem sırasında bu sürekli kontrol ederek yaparız. Ayağınızı biraz oynatır mısınız veya nerelisiniz kaç çocuğunuz var gibi onun bilincini sürekli kontrol ederiz. Bu kontrol de bizim içimizi çok rahatlattığı için anestezi verip hastanın bilincini etkilemek istemeyiz.

*Stent işleminden sonra hasta hastanede ne kadar kalıyor? 

Eğer her şey yolunda giderse bildiğimiz gibi buradaki bir risk de biz bu işlemi kontrast bir madde vererek yani bizim beyin damarlarını görüntülememize yardımcı olacak bir kontrast madde vererek yapıyoruz genelde çok az miktarlar kullanıyoruz 100 ccyi geçmeden işlemi tamamlıyoruz. Hastalarımızı bir akşam misafir ediyoruz, tekrar ertesi gün nöroloji konsültasyonunu hastamızın tekrar istiyoruz, nörolojik durumunu değerlendiriyoruz ve hastamızı eğer herhangi bir sorun yoksa böbrek fonksiyonlarında, kan değerlerinde ve hastamızın nörolojik durumunda da herhangi bir sorun olmazsa ertesi gün taburcu ediyoruz.

Bu işlemleri planlarken gerek biz kardiyologlar gerek de kalp damar cerrahları mutlaka nöroloji hekimimizin olurunu görüşünü aldıktan sonra bu işlemlere başlıyoruz burası çok önemli bir nokta. Bu işlem için yatan her hastamıza işleme karar vermeden önce mutlaka nöroloji uzmanımızla konsülte ediyoruz onun olurunu alıyoruz, vakayı tartışıyoruz ve oluru aldıktan sonra vakayı yapalım mı vakayı açık cerrahi mi yapalım yoksa stentleme mi yapalım bu sürece nöroloji uzmanının kıymetli fikirlerini dahil ediyoruz mutlaka. Çünkü karotis stentlemenin bir sonraki adımı beyin. Bu konuda beyin uzmanımızdan nöroloji uzmanımızdan oluru almadan bunu yapmak zaten doğru olmaz.

*Taburcu olduktan sonra hasta işine ve sosyal hayatına hemen dönebilir mi?

Açıkçası yaptığı işe de bağlı tabi ama bizim yaptığımız karotis stentleme işleminden sonra bir hafta, on gün yatmayı gerektirecek vs. bir durum yok. Rahatlıkla hasta yaptığı işe günlük hayatına dönebilir bunun için bir engel bulunmamakta. 

* İşlemin ardından dikkat edilmesi gerekenler neler? 

Bir kere hastanın verdiğimiz ilaçları mutlaka düzenli bir şekilde kullanması gerekir çünkü biz bu stentleme işleminden sonra mutlaka o stentin tekrar tıkanmasını engellemek adına en azından 1-3 ay boyunca kan sulandırıcı ilaçlar vermekteyiz. Kan sulandırıcı ilaçların amacı bir miktar o stentin damar dokusuna uyum sağlaması ve bu uyum sürecinde stentin vücuda uyum sağlama sürecinde stentin üstünde herhangi bir pıhtı oluşmasını önlemek çünkü kan damarlarının şöyle bir özelliği vardır yabancı olan her cisme karşı ki burada yabancı cisim stent oluyor hemen onun üzerinde saldırma onun üzerinde bir pıhtı oluşturma eğilimi vardır. Bundan dolayı bunu engellemek adına mutlaka hastalarımıza dediğim gibi 1 ila 3 ay boyunca kan sulandırıcı tedavimizi veriyoruz onları mutlaka günü gününe almaları gerekir.

İkinci yapmaları gereken şey mutlaka sigara kullanıyorlarsa sigarayı bırakmaları gerekir. Az önce bahsettiğim risk faktörlerini hipertansiyon gibi diyabet gibi obezite gibi veya sedanter hareketsiz bir hayatları varsa bu tarz risk faktörlerini çok çok iyi düzenlemeleri ve optimize etmeleri gerekir. Stentin daha uzun ömürlü olması için.

Bu konuda genelde bana da hastalarımdan gelen en sık soru 'hocam bu stentin ömrü ne kadar?' Benim de verdiğim hep cevap rutindir. Siz stentinize ne kadar iyi bakarsanız stentinizin ömrü o kadar derim ben. Bizim dediklerimize hasta uyarsa, ilaçlarını düzenli alırsa, hayat kalitesini arttırırsa risk faktörlerini azaltırsa, stentler ömürlüktür diye ben de cevap veririm genelde hastalarıma. Stentine nasıl baktığı ile ilgilidir kesinlikle. Bir stent gerek koroner damarımıza taktığımız, gerek bacak damarımıza taktığımız, gerek de karotis damarımıza taktığımız stent bir günde de tıkanabilir bir saat içinde de. Ömür boyu da tıkanmadan bizle birlikte hayatımıza devam edebilir, bu tamamen hastalarımızın o stente ve kendilerine nasıl baktığı ile ilgilidir. 

*Şah damarındaki daralmada hangi belirtiler olursa insanlar yine hastaneye gitmeli? 

Eğer bir hastamızda umarım olmaz ama ani gelişen görme kaybı kısmi veya kalıcı veya geçici ani gelişen konuşma bozukluğu, vücudun tek tarafında yani yüzün bir tarafında sağ kolda veya sağ bacakta ani gelişen hissizlik veya tutmama, güçsüzlük bu tarz beklenmeyen ani gelişen belirtiler olursa burada şah damarı tıkanıklığından veya darlığından dolayı bu semptomların gelişebileceği akılda bulundurulmalı, en yakın nöroloji uzmanına veya bir kardiyoloji uzmanına veya bir damar cerrahisi uzmanına hangisi daha erken oluyorsa başvurulmalıdır.

 *Risk grubundaki hastalara bir öneriniz var mı? 

Aslında geçtiğimiz günlerde dünya kalp günüydü de kalp ve damarlarına çok iyi baksınlar demek isterim herkese. Kural bir sigara asla yok mutlaka bırakmalılar. Kat ve kat risk çok daha fazla oluyor. Her türlü damar yatağında sigara, kontrolsüz şeker hastalığı, kötü beslenme kontrolsüz hipertansiyon özellikle günlük pratiğinde tuz tüketiminin inanılmaz olduğunu görüyorum şeker seviyelerinin çok kontrolsüz olduğunu görüyorum bunlar çok üzücü bunların çok iyi kontrol edilmesi gerekiyor.

Şunu mutlaka akılda bulundurulması gerekiyor her birey aslında önce kendinin doktorudur öncelikle kendi vücuduna kendi sağlığına çok iyi bakmalıdır. Mutlaka kilo verilmelidir, düzenli egzersiz yapılmalıdır. Dediğim gibi diyabet, yüksek kolesterol, hipertansiyon gibi risk faktörleri mutlaka optimize edilmelidir ve tekrarlıyorum sigara mutlaka bırakılmalı ve asla dokunulmamalıdır. 

Röportajın ilk kısmına 'daha fazlasını görüntüle' seçeneğine tıklayarak ulaşabilirsiniz...