Varikosel ve Tedavisi

Varikosel konusunda merak edilenleri Memorial Ankara Hastanesi’nden Üroloji Uzmanı Doç. Dr. Berkan Reşorlu bilgi verdi.

Varikosel nasıl bir hastalıktır? Erkeklerde görülme sıklığı nedir? İlerleyen yaşla birlikte görülme oranı artar mı?

Varikosel, testislerden kirli kanı taşıyan toplardamarların genişlemesi anlamına gelmektedir. Bir nevi bacaklardaki varisin testislerde görülen şeklidir. Erkeklerde oldukça sık görülen bir durumdur. Popülasyonda erkeklerin yüzde 15’inde varikosel rahatsızlığının görüldüğü bilinmektedir. Kısırlık nedeni ile başvuran erkeklerde ise bu oran yüzde 40’lara çıkmaktadır; yani oldukça sık görülen bir bozukluk ve rahatsızlıktır. Çok genişleme kozmetik olarak kötü bir görüntüye sebep olmaktadır. Yumurtalıklarda yılan görüntüsüne benzer bir şişlik olur. Varikosel ağrıya da yol açmaktadır. Sürekli kan biriktiği için testiste bir gerilmeye yol açmakta ve kronik bir ağrı yapmaktadır. Bir diğer etki ise testiste toksik maddelerin birikmesine yol açar ve ısı artışına neden olur bu da sperm hücrelerinin yapısı bozar. Sayısı ve hareketliliği azaltır ve kısırlığa yol açar.

KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?

Varikoselin nedenleri arasında neler var? Neye bağlı olarak bir erkekte varikosel gelişebiliyor?

Varikoselin neden geliştiğini bilinmektedir. Yani bu kişinin yapısıyla ilgili bir durumdur; ancak birtakım risk faktörleri vardır. Örneğin sürekli ayakta polis gibi kalan mesleklere sahip kişilerde daha sık izlenir. Ağır spor yapan, sürekli ıkınan kronik kabızlık problemi yaşayan, koah ya da astım olan sürekli öksüren kişilerde varikosel hastalığı daha sık görülebilir. Yine yapılan çalışmalarda şişman ve uzun boylu erkeklerde daha sık izlendiği görülmüştür.

Varikosel dediğimiz sorun tek testiste mi oluyor? İkisinde birden de oluyor mu? Genelde tekte oluyorsa hangi tarafı etkiliyor daha çok?

Olguların yüzde 90’ı sol testiste meydana gelir. Bu, toplardamar sisteminin yapısıyla ilgili bir durumdur. Yani normalde erkeklerin sol testisi biraz daha aşağıda olur ve onun kanını taşıyan toplardamar biraz daha uzundur. Ve ana toplardamarımıza dik olarak açılır, kapakçık sayısı daha azdır. Bu nedenle yüzde 90 hastada sol taraftadır; ama 2 taraflı da görülebilir. Sadece sağ tarafta görüldüğü zaman, o taraf toplardamara bası yapan nedenleri araştırılır. Beklenmeyen bir bulgu olduğu için böbrek tümörü veya karın içerisinde bir kitle olabilir mi diye araştırmalar yapılır. Sağ tarafta tek taraflı olduğunda dikkat etmek gerekir; ama rutin olarak sıklıkla sol testiste izlenir.

VARİKOSEL KONUSUNDA BİLİNÇLENMELİ

Erkekler varikosel konusunda sizce yeterince bilinçli mi? Hemen hekime geliyorlar mı? Bu konuda erkek yaklaşımı nasıl?

Erkekler genellikle bu tip üreme veya cinsel sağlıkları ile ilgili konularda doktora gelmekte çekinirler. Kısırlık nedeni ile başvuran çiftlerin bile çok büyük bir kısmının tedavi arayışına çok geç yönlendiğini görüyoruz. Varikosel de maalesef utanılan konulardan birisi ve bu yüzden doktora geç başvuruluyor. Varikosel çok geniş bir yaş aralığında görülüyor. Ergenlik döneminden başlayarak ileri yaşlara kadar varikosel görülebiliyor. Ama özellikle ergenlik döneminde tedavi edilmezse testiste kalıcı hasarlar bırakabilir. Yani testisin gelişimi etkilenir, diğer testise göre küçük kalabilir. Testis bölgesinde ağrı veya şişlik varsa hemen doktora başvurulmalıdır. Bu yaş grubundaki erkekler ailesine açıklamakta ya da doktora başvurmakta daha çekingen oluyor.

Varikosel sorununda erken tanı olursa kısırlık riski de azalır. Özellikle ergenlik döneminde testiste tahribat bırakmadan tedavi olmalıdır. Testiste küçülme varsa a mutlaka ameliyat önerilir. Çünkü bu cerrahi, çok zor uzun süren ya da hasar bırakan bir cerrahi değildir. Hasta cerrahi sonrası hızlı bir şekilde normal yaşantısına dönebilir. Ergenlik döneminde yakalanması erken tanı konulması bu hastalığın etkilerinin daha az olmasına neden olur.

VARİKOSELİN CİNSEL YAŞAMA ETKİSİ

Erkeğin cinsel yaşamına olumsuz bir etkisi var mıdır?

Testiste ciddi tahribat bırakacak düzeyde varikosel varsa sperm üretiminin yanı sıra erkeklik hormonunu üreten hücrelere de zarar vermeye başlayabilir ve testosteron dediğimiz erkeklik hormonunun üretimi düşebilir. Bu etkisi nedeniyle hem erkekte cinsel istekte azalma hem de sertleşme sorunlarına ileri evrelerde sebep olabilmektedir; ama asıl etkisi üreme sağlığı üzerinedir, yani kısırlık yapmaktadır.

Tanı nasıl konulur?

Fizyolojik muayene ile tanı konulur. Muayene elle yapılır. Varikosel 3 dereceye ayrılır. Eğer ıkınmakla varisler oluyorsa 1’inci derece, normal şekilde ele geliyorsa 2’inci derece, gözle görülecek düzeydeyse 3’üncü derece varikoseldir.

Doç. Dr. Berkan Reşorlu

VARİKOSELDE TEDAVİ

Derecesine göre tedaviye yaklaşımınız değişiyor mu yoksa her şekilde tedavi yöntemi sadece ameliyat mı?

Eğer hasta her varikoseli olan kişi ameliyat edilmez. Eğer kozmetik açıdan kişi sorun etmiyorsa ve varikosel ciddi ağrılara yol açmıyorsa ameliyat edilmez. Ama sperm parametreleri etkilendiyse, örneğin sperm sayısı normal değerlerin altına düştüyse, hareketlilik azaldıysa ya da o normal görünümdeki sperm sayısı azalıp spermlerde DNA hasarı yapmışsa ameliyat gerekir. Çünkü kişi ileride çocuk sahibi olmakta sıkıntı yaşar.

VARİKOSEL AMELİYATI

Varikosel ameliyatı nasıldır?

Varikoselin tedavisi ameliyattır. Bir dönem damarların radyolojik olarak embolizasyonu denilen yöntemle tedavi seçenekleri sunulsa da bunların çok objektif olmadığı görüldü. Ameliyat, mikro cerrahi yöntemle yapılır. Yani mikroskop altında büyütme sağlanır. Standart varikosel kısa süren ve hızlı toparlanan bir ameliyat olsa da ciddi sorunlar yaratabilir. Çünkü o alanda testisi besleyen atardamarlar ya da testisten lenf bezlerini toplayan lenfatik damarlar var. Bu toplardamarları bağlarken, etkilenirse hastada ciddi problemler olabilir. Örneğin lenfatik damarlar bağlanırsa testis şişip kocaman olabilir ya da atardamarlar bağlanırsa testis beslenemediği için küçülür ve kaybolur. Bunların zarar görmemesi için mikroskop altında çok büyük büyütme altında toplardamarları tek tek seçerek geride hiç toplardamar bırakmadan ve diğer yapılar korunarak bir ameliyat sağlanmalıdır. Standart yöntemde gözden bazı damarlar kaçabilir. Bu durumda da hastalık nüksedebilir ve 6 ay ya da 1 yıl sonra tekrar varikosel oluşabilir. İşlemin başarısı ve komplikasyon olmaması açısından mikro cerrahi yöntem çok önemlidir.

Cerrahi belden uyuşturarak yani kısmi lokal anestezi ya da genel anestezi uygulanarak yapılır. Varikoselin tek olması ya da ciddiyet durumuna göre operasyon 30-60 dakika kadar sürer. Hasta, operasyon sonrası 4 saatlik izlemden sonra taburcu edilir. Birkaç günlük dinlenmenin ardından da normal yaşantısına geri dönebilir.

Varikosel ameliyatı sonrasında erkeğin çocuk sahibi olabilme ihtimali ne ölçüde yükselir?

Yapılan çalışmalar varikosel nedeniyle yani gebelik sağlayamayan infertil çiftlerin, varikosel tedavi edildiğinde yüzde 50-60’ının ileri dönemlerde gebelik elde ettiğini göstermektedir. Kimiz zaman kişinin varikoseli olsa bile bunun dışında da kısırlığa yol açan başka nedenleri olabiliyor ya da varikoselin kalıcı hasarlar bıraktığı durumlar olabiliyor. Varikosel ameliyatı oldukça efektif bir ameliyattır ve yüksek yüzde ile kişilere çocuk sahibi olabilme imkanı tanıyabilmektedir.

MİCROTESE YÖNTEMİ

Birde microtese yöntemi var. Biraz ondan da bahseder misiniz?

Microtese, testislerde ciddi hasarın olduğu erkek infertilitesi olgularında yani normal menide sperm elde edilemeyen durumlarda, mikroskobik büyütme altında sperm hücrelerini arama işlemidir. Yaklaşık olarak 20-25 kat büyütme sağlanır ve aynı varikosel cerrahisinde olduğu gibi testis hücreleri aranır. Sperm hücrelerini bulunduğunda hemen embriyologlara verilir ve tüp bebek işlemi devam eder. Klasik tese yöntemine göre başarı şansı oldukça yüksektir. Büyütme altında alındığı için testisten çok az parça alınır ve testiste hasar oranı çok daha düşük olur.

ÜREME SAĞLIĞINI KORUMAK İÇİN…

Erkeklere üreme sağlığına dikkat etmeleri için neler önereceksiniz?

İnfertilite yani kısırlık çiftlerin neredeyse yüzde 15’inde görülen bir durumdur. İnfertilitenin 3’te birlik kısmında kadın faktörü, 3’te birlik kısmında erkek faktörü geri kalan 3’te birlik kısmında ise hem erkek hem kadın faktörü söz konusudur. Yani olguların neredeyse yüzde 60’ında bir erkek faktörü vardır. Erkeklerin bu durumdan korunmak için en başta sigara konusunda dikkatli olmaları gerekir. Sigara, erkeklerin sperm hareketliliğini ve sayısını etkileyen çok ciddi etkileri olan zararlı bir alışkanlıktır. Sigara kullanımını bırakmaları gerekir. Kalp sağlığı için ne yapılması gerekiyorsa örneğin sebze ve meyve ağırlıklı beslenme tarzını benimseme, ideal kiloyu koruma, obeziteden kaçınma, aşırı alkol tüketiminden kaçınma gibi önlemler alınmalıdır. Bunların hepsi bizim üreme sağlığını etkileyen sıkıntılı durumlardır. Doğal beslenme gerekir. Kimyasal ajanlara maruziyetten, fast food tarzı besinlerden, gazlı içecekleri tüketmekten kaçınmak gerekir. Bunların vücudumuza zararları olduğu gibi üreme sistemine de olumsuz etkileri vardır. Kısacası kalp sağlığı için ne gerekiyorsa üreme sağlığı içinde onların yapmamız yeterlidir.