Yarık Damak Ve Yarık Dudak

Yarık dudak ve damak hastaları erken dönemde Ortodontist ve Plastik cerrahlar tarafından görülüp değerlendirilmelidir. Ameliyatları 3. aydan itibaren yapılacak olsa da bu hastaların ortadontik tedavileri doğumdan kısa bir süre sonra başlar. Uygulanan ortadontik tedavi ile bu hastaların ameliyatı daha kolay ve ameliyat sonuçları çok daha yüz güldürücü olur. Bu tedavi ile sadece dudakların ve diş etlerinin posizyonunu değil aynı zamanda burnun şeklini de düzeltip ameliyata uygun hale getirmektedir.

Yarık damak ve dudak deformitelerinin toplumda görülme sıklığı nedir?

Yarık dudak-damak görülme sıklığı 1/1000 (her 1000 canlı doğumda bir tane), izole yarık damak görülme sıklığı 1/2000 (her 2000 canlı doğumda bir tane) dir. Erkeklerde yarık damak-dudak daha sık görülürken izole damak yarığı kızlarda daha sıktır.

Yarık damak-dudak deformitesinin akrabalarda tekrarlama şansı var mıdır?

Yarık dudak-damak deformitesi olan bir hastanın birinci derece(doğacak olan kardeşlerinde) bu deformitenin tekrarlama şansı yüzde 4’dür. İkinci derece akrabalarında (doğacak kuzenlerinde) ise bu oran yüzde 0.7’e düşer. Üçüncü derece akrabalarında (uzak akrabalarında) ise bu oran yüzde 0.3’e geriler. Ancak bir ailede yarık damak dudak hastası varsa uzak akrabalarında bir bu deformitenin görülme sıklığı normal popülasyona göre yükselmiştir. Yani normal popülasyona göre birinci derece akrabalarında 40 kat, ikinci derece akrabalarında 7 kat, üçüncü derece akrabalarında 3 kat risk vardır.

Yarık damak-dudak deformitesi anne-babadan çocuğa geçer mi?

Belirli sendromlar dışında böyle direk bir geçiş yoktur, ancak görülme ihtimali normal popülasyona göre artış gösterir. Eğer ailenin daha önceki bir bebeğinde yarık damak-dudak var ise doğacak olan bebeklerinde olma ihtimali %4’dür. Eğer ailenin daha önceki iki bebeğinde yarık damak-dudak var ise doğacak olan bebeklerinde olma ihtimali %9’a yükselir. Eğer anne veya babada yarık damak-dudak var ise doğacak olan bebeklerinde olma ihtimali %4’dür.

Eğer hem anne veya babada hem de ailenin daha önceki bir bebeğinde yarık damak-dudak var ise doğacak olan bebeklerinde olma ihtimali yüzde 17’dir.

Yarık damak-dudak deformitesi olan bebeklerin bakımında önem verilmesi gereken noktalar nelerdir? Beslenme güçlükleri olur mu? Büyümeleri nasıldır?

Aileler yarık damak dudak deformitesi olan bir bebeğe sahip oldukları için çok endişeli olurlar. Bu bebeğe nasıl bakacakları, bebeğin deformitesinin düzeltilip düzeltilemeyeceği, ameliyat ettirirler ise sonucun normale ne kadar yakın olacağı, bebeklerinin zekasının etkilenip etkilenmediği gibi pek çok konuda endişeleri vardır.

Bu aileler ile karşılaştığımızda ilk yaklaşımımız öncelikle onların endişelerini anladığımızı ve onlara sıra ile her konuda yardımcı olacağımızı söylüyoruz. Bu bebeklerin zekalarının etkilenmediğini, onların bebeklerini söylenilen özeni gösterirler ise bu bebeklerin toplumda normal bir yaşantıları olacağının bilgisini vererek onların ilk endişelerini azaltmaya çalışıyoruz.

İkinci sırada bu bebeklerin beslenmeleri konusunda diğer bebeklerden ne gibi farklılıklar olduğunu anlatıyoruz. Anne sütünün faydasından bahsedip mümkün mertebe anneleri bebeklerine kendi sütlerini vermeleri konusunda teşvik ediyoruz. Bu bebeklerin beslenmesinde beslenmenin içeriği değil deformitenin şekline ve derecesine göre beslemenin şekli değişiklik gösterebilir. Bazı bebekler anne memesininden rahatlıkla emebilirler. Kimi tek taraflı dudak yarığı olan bebekler yarık tarafı memeye bastırıp memeyi emebilirken karşı memede zorlanırlar. Bu bebeklerin annelerine özel bir emzirme pozisyonu tarif ettiğimizde bebeğin zorlandığı karşı memeyi de bebek rahatlıkla emebilir. Memeden anne sütünü çekemeyen bebeklerin kaşıkla ya da özel biberonlar ile anne sütünü alabileceğinin bilgisini veriyoruz.

Bu özel biberonların yarığı kapatacak ek uzantıları olduğu gibi sütün anne memesinden geldiği gibi kontrollü ve yavaş akımını sağlayacak sisteme sahip olanları da vardır. Her iki tarafın da etkilendiği hem dudak hem damak yarığı olan ve asla emme fonksiyonu için gerekli ağız içi negatif basıncı oluşturamayan bebeklerin bile yutma fonksiyonu vardır. Bu bebeklerin ağızlarına besin konulursa bu bebekler besini yutabilmektedirler. Bu gruptaki bebeklerin ailelerine de kaşıkla besleme konusunda eğitim vermekteyiz. Tüm hastalarımızda mümkün mertebe mideye konulan sonda dediğimiz boru yolu ile beslemeden kaçınmaktayız. Kontrolsüz mideye verilen sütün kusulup bebeğin akciğerlerinde enfeksiyon oluşturma riski bu yöntemde çok daha yüksektir.

Bu bebekler beslenme esnasında yarığı olmayan bebeklere göre daha fazla hava yutar, daha çok enerji harcar ve daha çabuk yorulur. Bu nedenler ile daha sık beslenmeleri ve beslenme sonrası hemen yatırılmamaları ve dik tutulmaları gerekir.

Yarık damak-dudak deformitesi olan bebeklerin takibi kim tarafından
yapılır?

Yarık dudak ve damak hastaları erken dömende Ortodontist ve Plastik cerrahlar tarafından görülüp değerlendirilmelidir. Ameliyatları 3. aydan itibaren yapılacak olsa da bu hastaların ortadontik tedavileri doğumdan kısa bir süre sonra başlar. Uygulanan ortadontik tedavi ile bu hastaların ameliyatı daha kolay ve ameliyat sonuçları çok daha yüz güldürücü olur. Bu tedavi ile sadece dudakların ve diş etlerinin posizyonunu değil aynı zamanda burnun şeklini de düzeltip ameliyata uygun hale getirmektedir.

Ayrıca bu bebeklerin doğumdan itibaren düzenli olarak çocuk doktorları tarafından değerlendirilerek büyüme ve gelişmeleri, aşıları takip edilmelidir. Yarık dudak damağı olmayan bebeklere göre daha sık kustuklarından daha yüksek oranda akciğer enfeksiyonu olma ihtimalleri vardır. Geçirilen her enfeksiyon bebeğin gelişimini yavaşlatacağı için ameliyatın tarihinin de ertelenmesine neden olacaktır.

Bozulan anatomiden dolayı bu bebeklerin orta kulak iltihabı olma ihtimalleri artmıştır. Sık tekrarlanan orta kulak iltahapları bu bebeklerde işitme kaybı yapacağı için ilerideki konuşma sürecini de olumsuz etkiler. Bu bebeklerin damakları çok mükemmel onarılsa bile yetersiz duydukları için lisanı öğrenme zorluğu yaşayabilirler. Bunun engellenmesi için bebeklerin düzenli kulak burun muayenelerinin yapılaması ve dudak onarımı ameliyatı yapılırken kulak zarlarına da tüp uygulanması gereklidir.

İleri dönemde diş sağlığı açısından pedodontist, konuşma patolojisi gelişir ise konuşma terapisti tarafından bu bebeklerin değerlendirilmesi uygundur.

Yarık damak-dudak deformitesi olan bebeklerin ameliyatları ne zaman yapılır?

Dudak onarımı bebek 3 aylık olduktan sonra, damak onarımı ise 9 aydan itibaren yapılabilir.

Yarık damak-dudak deformitesinin bebek anne karnındayken tanı
konulma şansı var mıdır?

Anne karnında tarama amacı ile yapılan ultrasonografilerde bu bebeklerin budak yarıkları görülebilir. Daha detaylı bir inceleme ile bu bebeklerin damak yarıklarının olup olmadığı da gene ultrasonografik olarak araştırılabilir. Şüphede kanılan vakalarda anne karnındaki bebeğe magnetik rezonans yapılması da bugün teknik olarak mümkün.
Doç. Dr. Halil İbrahim Canter
Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Bölümü
Acıbadem Bakırköy Hastanesi Estetik, Plastik ve Rekonstrüktif
Cerrahi Uzmanı / Kraniyo-Maksillofasiyal Cerrahi
(www.acibadem.com.tr)