Yaşlılarda Sık Rastlanan Göz Hastalıkları

Katarakt nedir? Kataraktın yaşla ilgisi nedir? Yaş arttıkça katarakt ne oranda artar? Bir kişide katarakt başladığını gösteren belirtiler nelerdir? Kataraktın risk faktörleri nelerdir? Katarakt tedavi edilmediği takdirde ameliyatı da gecikirse görmeyi ne oranda etkiler? Ameliyatla kazanılan görme kaybının geri dönüşü var mıdır? Katarakt kişinin tek gözünü mü, iki gözünü birden mi etkiler? Kataraktı olan çocuklar ne zaman ameliyat edilebilir? Yaşlılarda nasıl bir ameliyat tekniği uygulanır? Diyabeti, kalp hastalığı, hipertansiyonu ya da sistemik birtakım sorunları olan yaşlı hastanın katarakt ameliyatında nasıl bir anestezi uygulanır? Sarı nokta hastalığı nasıl bir hastalıktır ve sarı nokta hastalığına bağlı olarak kişilerde görmeyle ilgili ne tür şikâyetler ortaya çıkar? Gözler, hangi yaştan itibaren ne sıklıkta muayene ettirilmelidir? Sarı nokta hastalığının hangi tipinde ne tür tedavi seçenekleri bulunur?

Dünya Göz Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Burcu Çalık Sağlığım İçin Herşey’de yaşlılarda sık rastlanan göz hastalıkları sarı nokta ve katarakt konusunda merak edilenleri yanıtladı.

‘‘KATARAKTIN EN ÖNEMLİ SEBEBİ YAŞLANMADIR’’

. Katarakt nedir? Kataraktın yaşla ilgisi nedir? Yaş arttıkça katarakt ne oranda artar?
“Katarakt, göz bebeğinin arkasındaki saydam olan merceğin saydamlığını yitirerek matlaşmasıdır. Bu da yaşla beraber güneş ışığına mazuriyetin artmasıyla ve çeşitli tepkimeler sonucunda göz bebeğinin arkasındaki merceğin matlaşmasıyla sonuçlanır. Yeni doğan bebeklerde ve çocuklarda da görülebilen kataraktın, en önemli sebebi yaşlanmadır. Yaşlılığa bağlı olarak özellikle 40’lı 50’li yaşlardan sonra katarakt oranı artmaktadır. 60’lı 70’li yaşlara gelindiğinde ise bu oran yaklaşık olarak yüzde 50’yi bulmaktadır.”

. Bir kişide katarakt başladığını gösteren gözle ilgili belirtiler nelerdir?
“Katarakt başlangıcındaki en önemli bulgu, buzlu bir camın arkasından görüyormuş gibi görmeye başlamaktır. Özellikle hastanın gece görüşü bozulabilir. Görüş bozukluğu tek gözde olduğunda hasta farkına varamayabilir. Hastalar genellikle sisli görme, puslu görme, yakın okumada zorlaşma ve gözlük camlarının sık değişmesi gibi bulgularla doktora başvururlar.”

KATARAKT EN ÇOK KİMLERDE GÖRÜLÜR?

. Kataraktın başka risk faktörleri de var mıdır?
“Katarakt yoğun ısıya maruz kalan kişilerde de görülür; özellikle camcılarda ve fırıncılarda. Genetik ve kalıtsal hastalığı olanlarda da sık olarak katarakt görülebilmektedir. Ülkemizde giderek yaygınlaşan şeker hastalarında, ailesel katarakt öyküsü olanlarda, özellikle çeşitli hastalıklar nedeniyle kortizon kullanan hastalarda erken yaşlarda katarakt gözlemlenebilmektedir.”

. Katarakt tedavi edilmediği takdirde ameliyatı da gecikirse görmeyi ne oranda etkiler? Ameliyatla kazanılan görme kaybının geri dönüşü var mıdır?
“Kataraktın, ilaçsız ve cerrahisiz tedavisi bulunmamaktadır. Katarakt tespit edildiğinde hasta günlük aktivitelerini yapamıyorsa, kısıtlanıyorsa ve görmesinden rahatsız oluyorsa o zaman cerrahi endikasyon gerekmektedir.”

İKİ GÖZÜ BİRDEN ETKİLER Mİ?

. Katarakt kişinin tek gözünü mü, yoksa iki gözünü birden mi etkiler?
“Genellikle yaşlılarda ve genetik hastalığa bağlı olanlarda iki göz tutulumu birlikte olmaktadır. Çocuklarda ise tek gözde tutulum olabildiği gibi çift gözde de tutulum olabilir. Tek gözde tutulum görüldüğünde aile gözbebeğinde beyazlıktan da şikâyet ediyorsa en yakın göz doktoruna başvurmalıdır. Katarakt tespit edilen çocuk, göz tembelliğinin gelişmesini engellemek için en kısa zamanda ameliyat edilmelidir.”

. Kataraktı olan çocuklar ne zaman ameliyat edilebilir?
“Çocukta tek taraflı katarakt varsa, göz doktoru tarafından muayene edildikten sonra göz tembelliğinin gelişimini engellemek için en yakın zamanda ameliyat planlanmalıdır. Bu süre bir ay bile olabilir ve ameliyat genel anestezi ile yapılır.”

KATARAKT AMELİYATI NASIL YAPILIR?

. Yaşlı hastalara nasıl bir ameliyat tekniği uygulanır? Diyabeti, kalp hastalığı, hipertansiyonu ya da sistemik birtakım sorunları olan yaşlı hastanın katarakt ameliyatında nasıl bir anestezi uygulanır?
“Başlangıçta hastanın detaylı bir göz muayenesinden geçmesi gerekir. Çünkü katarakta ek olarak hastanın şeker hastalığına bağlı göz dibinde bulguları olabileceği gibi tansiyona bağlı bulguları ve retinasında sarı nokta hastalığı olabilir. Bunların tespit edilmesi gerekir ve bulgular katarakt ameliyatı öncesinde muayene bulgularıyla beraber değerlendirilir. Hastanın ek bir hastalığı yoksa genellikle lokal anestezi altında, göze herhangi bir enjeksiyon yapmadan damla yardımıyla katarakt ameliyatı yapılır. Katarakt ameliyatı, kısa bir işlem sonrasında fako cerrahisiyle gerçekleştirilir. Ameliyat sonrasında hastalar artık geceleri hastanede kalmak zorunda değiller.”

.Ameliyat nasıl yapılır? İki göz arasında bekleme süresi var mıdır?
“Cerrahi enfeksiyon riskini minimuma indirmek için iki göz arasında en az iki gün ara olması gerekir. Fako cihazı ultrason dalgaları yayan bir cihazdır. Bu cihazın yardımıyla gözün içindeki mercek parçalanarak emilir ve yerine yapay mercek koyulur. Bu yapay merceklerin uzak göstereni (multifokal), uzağı yakını bir arada göstereni (trifokal) var. Bu mercekler hastanın isteğine göre göz içine yerleştirilerek, hastanın uzağı-yakını ya da uzak-yakın mesafeyi bir arada görebilmesi sağlanır. Ameliyattan sonra net bir görüş elde etmek mümkündür.”

Op. Dr. Burcu Çalık

‘‘SARI NOKTA HASTALIĞI YAŞLANMA BELİRTİSİDİR’’

. Sarı nokta hastalığı nasıl bir hastalıktır? Sarı nokta hastalığına bağlı olarak kişilerde görmeyle ilgili ne tür şikâyetler ortaya çıkar?
“Sarı nokta hastalığı yaşlanma belirtisidir. Gözün arkasındaki sarı nokta denilen (makula) görme merkezi, bütün ışığa duyarlı hücrelerin en yoğun olduğu tabakadır. A tabaka da denilen bu tabakada çok fazla ışığa duyarlı hücre vardır ve bunların artıkları yaşla beraber gözde birikir. Özellikle 80 yaşından sonra 3 kişiden birinde sarı nokta hastalığı belirtileri görülür. Sarı nokta hastalığının şu belirtileri vardır:

. En başta hiçbir bulgu vermeyebilir. Daha sonra hastalık ilerlediğinde ani gelişen görme kayıpları ortaya çıkabilir. Örneğin hasta bir binanın çizgilerini eğik ve kırık görür.

. Gözün önünde sinekler uçuşmaya başlar; özellikle okumada zorlaşma olur.

. Yaşı 60’ın üzerindeki kişilerde genellikle ailenin ve kişinin ilgisi sistematik hastalıklara yoğunlaşır; hipertansiyon, kalp problemleri, diyabet, romatizma gibi ve göz ihmal edilir. Yaşlıların gözle ilgili şikayetleri de çok önemsenmez.”

. Gözler, hangi yaştan itibaren ne sıklıkta muayene ettirilmelidir?
“Doğuştan itibaren her yaşta göz muayenesi önerilir. Hastalığın tipine göre tedavi sıklığı değişir. Hasta şeker hastasıysa altı ayda bir, sarı nokta hastasıysa altı ay aralıklarla muayene edilmesi gerekir. Sarı nokta hastalığının, kuru tip ve yaş tip olmak üzere iki tipi vardır. Kuru tipi yüzde 90 yaş tipi ise yüzde 10 oranında görülür.”

SARI NOKTA HASTALIĞININ TEDAVİ SEÇENEKLERİ

. Sarı nokta hastalığının hangi tipinde ne tür tedavi seçenekleri bulunur?
“Kuru tipin özelliği çok yavaş ilerlemesidir ve yaş ilerledikçe ani görme kaybına yol açabilir. Yaş tipte ise gözün arkasında yeni damarlar oluşur. Bu damarlardan kanamalar ve sızıntılar meydana gelir; bu da hastalarda bir gün içerisinde denilebilecek kadar hızlı görme kayıplarına yol açar. Hastalar genellikle çift gözle gördüklerinden tek bir gözde, yaş tip makule dejenerasyonu olduğunda farkına varamayabilirler. O yüzden hastalardan gözlerini ayrı ayrı kapatarak tetkik etmeleri istenir. Bunların takibinde amsler-grid kartı denilen kareli kağıt testi yapılır. Hasta, bu kareli kâğıttaki çizgilerde eğilme, kırılma görürse doktora hemen başvurmalıdır. Çünkü kuru tipin yaş tipe dönme olasılığı vardır. Kuru tipin tedavisinde, A, C, E vitaminleri verilir. Beslenme çok önemlidir. Hastalara omega 3 açısından haftada iki kere mutlaka balık yemeleri tavsiye edilir. Ayrıca yeşil sebzeli bitkilerle beslenmeli, kilo vermeli ve şeker, tansiyon ve kalp hastalığı gibi hastalıkları kontrol altına almalıdırlar. Çünkü sarı nokta hastalığında kalıtım, genetik faktörler çok önemlidir. Hastalar sigarayı da mutlaka bırakmalıdır.

Sarı nokta hastalığının yaş tipinde göz içi enjeksiyonlar uygulanır. Son zamanlarda özellikle molekül olarak da göz içerisine verilen enjeksiyonlar vardır. Hastalar ilk üç ayda, 4-6 hafta ara ile birer enjeksiyon alırlar. Üçüncü enjeksiyondan sonra hastanın durumuna göre, oradaki yeni damarlanmanın sızıntısına göre enjeksiyonlar tekrarlanır. Bu sayede en azından görme kayıpları engellenebilir ve hastanın daha kötüye gidişi durdurulabilir. Görme kazanımı olan hastalar da olmaktadır.”

. Yaşlılarda hem katarakt hem sarı nokta hastalığı varsa önce hangi hastalığı tedavi edersiniz?
“Önce sarı nokta hastalığı tedavi edilir. Göz içine enjeksiyonlar yapılır. Katarakt, kuru tipin yaş tipe dönmesini hızlandırabilir. Kontrol altında olduğu sürede hastanın görmesinde düşme olursa o zaman katarakt ameliyatı da kaçınılmaz hale gelir.”