Yorgunluk Hastalık Belirtisi Midir?

Çalışma şartlarının, kişisel rollerin farklılaşması ve ağırlaşması sonucu yorgunluk çok sık duyulan bir şikayet olmaya başladı. Son yıllarda ülkemizde yapılan taramalarda 100 kişiden 55’i çok yorgun olduğunu dile getiriyor. Peki yorgunluğa yol açan sebepler nelerdir? Daha çok kimlerde görülür? Önemli bir hastalığın belirtisi olabilir mi? Yorgunlukla ilgili tüm merak edilen soruların cevabını KadıköyŞifa Ataşehir Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Dr. İrfan Berber’den sizin için öğrendik.

“ÖNEMLİ BİR HASTALIKTAN KAYNAKLANABİLİYOR”

. Yorgunluk nedir?
“Dr. İrfan Berber, “kişinin günlük aktivitelerine başlamak için kendinde yeterli gücü, enerjiyi bulamaması ya da rutin aktivitelerinin bitiminde tükenmişlik hissinin gelişmesi durumuna yorgunluk adı veriyoruz. Subjektif, kişinin algılaması ile ilgili bir yakınma olduğu için kişisel farklılıklar gösterir” diyor.

Halsizlik, isteksizlik, güçsüzlük, yıpranmışlık, sıkıntı gibi tanımlamalar benzer durumu tanımlamak için sıklıkla kullanılıyor. Ancak, bazı hastalar egzersiz esnasındaki nefes darlığını veya bacaklardaki ağrıyı yorgunluk olarak dile getirebiliyor. Bu durumda tarif edilen yorgunluk, kalp damar sisteminin hastalığının şikayet bulgusu olabiliyor. Bu sebeple güçsüzlük, yorgunluk gibi yakınmaların arkasında gerçekte anlatılmak istenenin ne olduğu netleştirilmek gerekiyor.”

. Nedenleri nelerdir?
“Yorgunluk, fizyolojik, organik ve psikolojik sebeplerle görülebilir.”

Fizyolojik Yorgunluk
“Sağlık durumu normal olan kişilerde stres, yetersiz dinlenme, yetersiz uyku, diyet değişiklikleri veya aşırı aktivite durumunda görülür. Yaşlı hastalarda bu tip yorgunluk daha sıktır.”

Organik Yorgunluk
“Bu tip yorgunluk bazı hastalıklarla birlikte görülür. Orta ve ileri yaş hastalarda en sık karşılaşılan durumdur. Aile hikayesi, tam bir fizik muayene ve yapılan kan ve görüntüleme ile ilgili tetkikler sonrası nedeninin belirlenip, ilgili hastalığın tedavisi ile yorgunluk ortadan kaldırılabilir.”

Psikojenik Yorgunluk
“Genel olarak tüm yorgunlukların yüzde 50’sini oluşturur. En sık depresyonla birliktedir. Herhangi bir yaş gurubunda oluşabilir. Çoğunlukla gün içinde azalır. Duygu, düşünce ve stres durumuna paralel olarak şiddeti değişebilir.”

. Yorgunluk kronikleşir mi?
“Kronik yorgunluk sendromu büyük ihtimalle yüzyılımızın yaygın hastalığı olacaktır diye belirten Dr. İrfan Beber, bu rahatsızlığın yaşlılarda nadir olarak görüldüğüne dikkat çekiyor. Yorgunluğu olan hastaların yüzde 30’unda organik veya psikolojik sebep bulunmaz. Tanı koyulana dek idiyopatik kronik yorgunluk olarak değerlendirilir. Bu olgularda motivasyon azlığı konsantrasyon yetersizliği, güçsüzlük vardır. Sıklıkla psikomotor yavaşlama görülür.”

“UYKU BOZUKLUKLARI YORGUNLUĞA YOL AÇIYOR”

.Yorgunluk bir hastalık mı, yoksa bir hastalık işareti midir?
“Yorgunluk çoğunlukla bir hastalık bulgusu olmakla birlikte kronik yorgunluk sendromu adı altında hastalığın kendisi de olabiliyor. Yorgunluk her türlü bakteriyel, viral ya da parazitik enfeksiyonun, kansızlık ve benzeri kan hastalığının, karaciğer ya da böbrek hastalığının, kandaki vitamin ve mineral eksikliklerinin, hormonal hastalıkların, beslenme ve uyku bozuklukları sonucunda oluşabilir. Özellikle tiroid hormon yetmezliği, böbrek üstü bezi yetmezliği, büyüme hormonu yetmezliği ve hipoglisemi gibi hormonal sebepler erken dönemde gözden kaçabiliyor.

Kronik yorgunluk sendromunun tanısı içinse; tam bir klinik değerlendirme sonrası tanımlanamayan devamlı ve tekrarlayan yorgunluğun yeni ve bilinen bir zamanda başlaması, devamlılığı, sosyal ve iş hayatındaki aktivitelerde yavaşlamaya yol açması gerekiyor. 6 ay  üzerinde devam eden durumlarda  bu sendrom düşünülmelidir.”

. Önemli bir hastalığın belirtisi olabilir mi?
“Yorgunluk yakınması;  daha önce yaşanılmayan ölçüde yoğunsa, günlük aktiviteleri sınırlıyorsa, beraberinde başka yakınmalar mevcutsa, kronik bir hastalığınız varsa ya da aile hikayesi veya vücut yapısı nedeniyle bazı organik hastalıklar açısından risk grubunda bulunuyorsanız zaman kaybetmeden bir hekimle görüşmelisiniz.

Yakınmanın önemli bir hastalığı işaret edip etmediği bazı tıbbi araştırmalar sonucunda netleşecektir. Pek çok sinsi seyirli kanserin ilk bulgusu yorgunluk olabilmektedir.”

“KRONİK YORGUNLUK YATAK İSTİRAHATİ İLE GEÇMEZ”

.Yorgunlukla kronik yorgunluk arasındaki farklılıklar nelerdir?
“Kronik yorgunluk sendromu, sürekli ve tekrarlayıcı seyreden, birçok sistemi etkileyen bir hastalığı tanımlamak için kullanılır. Tek bir sebebi yoktur. Bu hastalığın viral bir enfeksiyon tarafından çalışma dengesi bozulan beyin kaynaklı olduğu veya stres ve savunma sisteminde oluşan bozulmanın ve hedef sapmasının içinde olduğu bir durum olduğunu kabul etmeliyiz.

Kronik yorgunluğun en ayırt edici özelliği yatak istirahati ile geçmemesidir. Bu sürecin sonucu bitkinliktir. Başka bir nedene bağlı olmayan, istirahatle geçmeyen, 6 aydan uzun süren, ortalama günlük aktiviteyi en azından yüzde 50 azaltacak derecede, sürekli ve tekrarlayıcı bitkinlik hissiyle belirti verir.
Kişide enerji kaybı, yıpranma, hastalıklara karşı daha hassas olma, baş ağrıları, bulantı, denge kaybı ve uyku bozuklukları vardır.”

. Kronik yorgunluk daha çok kimlerde görülür?
“Kronik yorgunluk sendromu A tipi agresif dediğimiz hırslı, titiz, mükemmeliyetçi, çabuk sinirlenen, tez canlı kişilik yapılarında daha çok görülür. Kentsel yaşam ve çalışma yoğunluğunun sonucu olarak bu toplumun bireylerinde daha sıktır. Doktorlar ve diğer yardımcı sağlık çalışanlarında, yönetici kadrosunda çalışanlarda, ekonomi alanında çalışanlarda daha yoğun görülür. Kadınlar erkeklerden daha fazla risk altındadır.”

. Kronik yorgunluğun giderilmesi için yapılması gerekenler nelerdir?
“Öncelikli olarak kişinin yaşam tarzını değiştirmesi gerekiyor. Hastaya kas gevşemesine yardımcı olan hafif egzersizler yapması önerilir. Günlük ihtiyaca göre vitamin verilebilir. Tatil yapması tavsiye edilir. Ayrıca yorgun giderilmesinde psikoterapi görmesi de fayda sağlar.”

. Alkol ve sigaranın yorgunluk üzerinde ne gibi etkileri vardır?
“İzin verilen dozların üzerinde alkol alımı karaciğeri yoracağından, sinir sistemini olumsuz etkileyeceğinden, bazı vitaminlerin (folik asit gibi) kan düzeyini düşüreceğinden ve şeker dengesini olumsuz etkileyeceğinden yorgunluğa yol açabiliyor.

Sigara kullanımı yarattığı hava yolu kasılması ve yıpranmasından dolayı, solunumla alınan oksijen miktarını azaltır. Böylelikle dokuların yeterli oksijenlenmesi bozulur. Ortaya çıkan serbest radikaller ve benzeri maddeler doku yaşlanmasına ve yorgunluğa neden olur. Her iki madde de uzun vadede kalp damar hastalığı sebebi olduğundan diğer önemli bir yorgunluk nedeni de bu durumdur.”

“ET VE KURU BAKLAGİLLERDEN FAKİR BESLENME YORGUNLUĞA YOL AÇAR”

. Beslenme şekli yorgunluk nedeni olabilir mi? Kendini yorgun hissedenler nasıl beslenmelidir?
“Beslenme şekli yorgunluk sebebi olabilir. Et ve kuru baklagilden fakir bir beslenme demir ve vitamin B12 eksikliği nedeni ile kansızlığa dolayısıyla yorgunluğa neden olabilir. Yoğun yağlı ve karbonhidratlı beslenme şekli hipoglisemiye, diyabete eğilim yaratacağından ve kilo fazlası oluşturacağından yorgunluk yaratabilir. Meyve ve sebzeden fakir beslenme folik asit, c vitamini,  potasyum gibi pek çok mineral, vitamin eksiğine neden olabilir.

Sıvı alımımızın yeterli ve dengeli olması oldukça önemlidir. Kafein ve çay tüketimine dikkat edilmelidir. Bu içeceklerin her birinin günde 2 – 3 fincandan fazla tüketmek yorgunluğa yol açabilir. Her gıda grubunun dengeli alımı beslenmeden kaynaklanacak yorgunluğun önüne geçecektir. Dengesiz beslenme ile sıkı diyetler oldukça önemli bir yorgunluk nedenidir.”

. Kendini yorgun hisseden kişiler gün içinde neler yapmalıdır?
“Dengeli beslenmeli, fazla kilolarından kurtulmalı ve yaşamlarını tekdüzelikten çıkaracak uğraşlar edinmelidir. Her sabah 15 dakika kas gevşetici egzersizler yapmalı, uyku ritmine dikkat etmeli ve günlük tempolarını düşürmelidir. Ayrıca yorgunluğun organik nedenler olabileceği ihtimaline yönelik hekim desteği alınması gerekiyor.”