Yumurta, Sperm ve Embriyo Dondurma Hakkında Merak Edilenler

Yumurta, sperm ve embriyo dondurma yöntemleri ile ilgili bilgileri İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Embriyolog Sevil Ünal verdi.

. Bir embriyoloji laboratuvarında hangi işlemler yapılır?

‘‘Tüp bebek, multidisipliner bir işlemdir. Bu işlemde kadın doğumcular, ürologlar, hemşireler ve laboratuvarlar bulunur. Tüp bebek laboratuvarları kapalı ünitelerdir. Embriyoloji laboratuvarında, sperm ve yumurtanın belli bir süre gelişimi sağlanıp embriyo aşamasına geçilir. Daha sonra da ya dondurma ya da rahim içine transferi gerçekleştirilir. Bu işlem tamamen mikroskop altında yapılır. Mikron çaplı hücrelerle yapılan bir işlemdir. Sperm hücresini 8 bin kata kadar büyütebilen görüntüleme sistemleri vardır. Bizim de embriyoyu dört bin kata kadar büyütebilen mikroskoplarımız bulunmaktadır. Gerekli büyütmeler her aşama için farklı farklı ayarlanabilir. Bu hücrelerin hiçbiri çıplak gözle görülemez. Embriyoloğun çok büyük emek ve dikkatle yaptığı bir işlem olduğu için çok kıymetlidir.’’

YUMURTA DONDURMA İŞLEMİNİN AŞAMALARI

. Yumurta dondurma yöntemi nedir? Nasıl bir aşaması vardır?

‘‘Kadınlar çocuk sahibi olmayı giderek ileri yaşa ertelemektedir. Bazısı da çalışma koşulları çok ağır olduğu için ertelemektedir. Bazen de hastalar kemoterapi veya radyoterapi gibi sağlık sorunları nedeniyle yumurta dondurmayı istemektedirler. Yumurta dondurma işlemi, endikasyonu olan bu grup için artık Türkiye’de yasal olarak yapılabilmektedir. Yumurta dondurma işleminde, mikropipetler ve mikromanipülatörlerle yumurtalar alınıp hazırlanması aşamalarından sonra camlaştırma yöntemiyle dondurulur. Sıvı azotun içerisinde -196 derecelerde saklanır. Dondurulduktan sonra da beş yıla kadar hatta gerekirse daha uzun süreler saklama şansımız vardır. Bu sürede hasta iyileşerek yumurtası için geri dönebilir. O zaman, dondurulmuş yumurtaları çözülüp onlardan embriyo geliştirilerek anne rahmine transfer edilir. Böylece bebek sahibi olmaları sağlanır.’’

KANSER TEDAVİSİ YUMURTA SAĞLIĞINI NASIL ETKİLİYOR?

. Hangi kanserlerin tedavisi kadınlarda yumurta sağlığını olumsuz etkiliyor?

‘‘Kanserler içinde en çok meme kanseri ile lösemilerle ilgili kanserlerde yumurta dondurma ihtiyacı oluyor. Bir de Akdeniz anemisi hastalığı var. Bunda da yine hasta tedavi olduktan sonra geliyor ve yumurtaları çözülüp anne rahmine transferi söz konusu olabiliyor. Kemoterapi ve radyoterapinin mutlaka yumurta dokusuna etkisi olacaktır. Ama o ilaca maruz kalmadan önce dondurduğumuz için hastanın yumurtasını kemoterapiden ve radyoterapiden zarar görmemiş olarak saklamış oluyoruz. Eğer bir hasta kanser tanısını alır almaz bir tüp bebek merkezine başvurursa, bu koşullarda adetinin başında ortasında sonunda hiç önemli olmadan hemen yumurta gelişme aşamaları gerçekleştiriliyor. Böylece hastanın kanser için alacağı tedavisini de geciktirmeden bu işleme başlamış oluyoruz.’’

SPERM DONDURMA İŞLEMİ

. Sperm dondurma işlemi nasıl yapılıyor?

‘‘Sperm dondurma teknik olarak daha kolay bir işlemdir. Hastanın sperm dondurma aşamasında gelip ejakülasyonla örnek vermesi yeterlidir. Ürolog ve onkologların birlikte davranıp tüp bebek merkezine sperm dondurma için hastaları yönlendirmeleri çok kıymetlidir. Sperm elde edildiği an yine kriyoprotektanla hızlı bir şekilde dondurma işlemleri yapılır. Kolay uygulanabilen bir işlem olduğu için kadınlara nazaran erkekler bu konuda daha şanslılar.’’

. Sperm ve yumurta dondurma başvurusunda ağırlık kadınlarda mı yoksa erkeklerde midir?

‘‘Ergenlik dönemindeki erkekler açısından erkeklerin oranı daha fazladır. Aileler erkek çocuklarının sperminin korunması gerektiği konusunda daha aktifler. Ama kız çocuklarında daha gerideyiz. Çünkü aileler yumurta geliştirmek için yapılan işlemler sırasında cerrahi mi gerekecek, ilaç mı kullanılacak kaygısı taşıyorlar ve kızlarının sağlığını etkileyecek diye düşünüyorlar. Ancak erişkinliğe geçtikten sonra hem erkekler hem de kadınlar bu konuda daha bilinçlenmiş durumdalar. Özellikle Türkiye’de yumurta dondurmanın son birkaç yıldır kanuni olarak da serbest olması kadınları bu konuda bilinçli olmaya itti.’’

AĞRILI BİR İŞLEM Mİ? ANESTEZİ GEREKİYOR MU?

. Yumurta toplama işlemi ağrılı bir işlem midir? Anestezi gerekir mi? İşlem ne kadar sürer?

‘‘Yumurta toplama işlemi hafif sedasyon anestezisi ile yapılıyor. O da hastanın yaşayacağı stresi ve anksiyeteyi azaltacak kadar bir sedasyonu oluyor. Yumurta toplama ağrılı bir işlem değil fakat yine de bir ilaç kullanılıyor ve müdahale söz konusu oluyor. Bizi yumurta toplamada zorlayabilecek konular genelde kilo, şeker veya tansiyon olabiliyor.’’

DONDURULAN SPERM VE YUMURTALARIN GÜVENLİĞİ NASIL SAĞLANIYOR?

. Dondurulan sperm ya da yumurtaların ya da embriyoların herhangi bir sebeple başkasınınkiyle karıştırılması söz konusu olabilir mi?

‘‘Elektronik güvenlik sistemleri bugün dünyada yaygınlaşmış durumda. Hasta merkezimize adım attığı andan itibaren hem etiketleme sistemleriyle hem de çipli sistemlerle takibi başlamış oluyor. Laboratuvarda her bir hücre için çipli sistemler kullanılıyor. Sperm ve embriyo için de sürekli takip eden çipli sistemler devam ediyor. Ayrıca dondurulan her materyal bir haritalandırmayla ve bu çipli sistemlerle saklanmaya devam ediyor. Yani sadece kimlik kontrolleri veya birinci ikinci kişi kontrolleri değil aynı zamanda elektronik güvenlik sistemleriyle bu kontroller sağlanıyor. Merkezimizde jeneratör sistemi var. Bunların yanında da mobil jeneratörler her bir cihaz için ayrı ayrı kullanılıyor. Yani dört aşamalı bir güvenlik sistemi var. Elektrik kesintileri ve deprem durumlarında hareketli tekerlekli sistemler yapıp tanklarımızı direkt bina dışarısına çıkarıp güvenliğe alabiliyoruz. Bunlar için tatbikatlarımızı gerçekleştiriyoruz. Bu tatbikatlarda kurumumuzun da belgeleri var. Savaş söz konusu olduğunda mesela Ukrayna’daki savaşta bir embriyolog binayı terk etti ama dondurulmuş embriyoları terk etmedi; onları tanklarla birlikte başka bir ülkenin tüp bebek merkezlerine taşıyarak güvenliklerini sağladı. Uluslararası dernekler de bunu yayınlayarak bütün embriyologlara örnek olması için paylaştılar.’’