Yürüme ve Hareket Cerrahisi Nedir? Kimlere Uygulanır?

Yürüme ve hareket cerrahisi nedir? Kimlere uygulanır? Yürüme ve hareket cerrahisinin başarı oranı hastalığa göre değişir mi? Aynı hastaya tekrar uygulanabilir mi? Cerrahiden sonra hastalar nelere dikkat etmelidir? Yürüme ve hareket cerrahisini Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Op. Dr. Fatih Kırar anlattı.

YÜRÜME VE HAREKET CERRAHİSİ KİMLERE YAPILIR?

. Yürüme ve hareket cerrahisi nedir? Kimlere yapılır?

‘‘Yürüme ve hareketi engelleyen her türlü durum yürüme ve hareket cerrahisinin adayıdır. Bunlardan biri serebral palsili doğan çocuklardır. Ülkemizde 200 bine yakın serebral palsiyle doğan hasta var ve bu çocukların beyinlerinde meydana gelen hasarın geri dönüşü mümkün değildir. Onlar günlük yaşantı içerisinde eklemlerini, ayaklarını, bacaklarını istedikleri gibi kullanamazlar. Birçoğu yaşamını destekle yürütüyor. Yürüme ve hareket cerrahisi onlara uygun zamanda yaptığımız ve sonrası uyguladığımız yöntemlerle birlikte bir konsept tedavisidir. Altı ay ile bir yıl gibi süre içerisinde hareketlerini artık daha iyi yapabilir hatta tekerlekli sandalyelerini, yürüteçlerini atabilir duruma gelebiliyorlar. Yürüme ve hareket cerrahisine aday ikinci grup damar tıkanıklığı ya da beyin kanaması gibi sorunlarla karşı karşıya kalanlardır.

Bu tarz hastalar çok uzun süren hatta yoğun bakımlarda yatarak nörolojik tedaviler ve fizik tedaviler alarak ayağa kalkma çabası içerisindedirler. Bir beyin kanaması veya beyindeki damarın tıkanıklığı nedeniyle beyinde bir hasar geliştiği zaman vücudun sağ sol tarafı tutmamaya başlar. Sağ tarafı tutmayan bir insan konuşamayan kendi yemeğini yiyemeyen bir insan olur. Bu insanlar engelli durumda ve uzun süre yatakta yatarak bakıma muhtaç vaziyette hayatlarını sürdürürler.

İşte bu hastalar da sinirlere yapılacak cerrahilerle bir müddet sonra yavaş yavaş yürümesinde artma, kendi ihtiyaçlarını görme durumuna gelebilirler. 10 hastadan 7-8’inde, yürüme ve hareket cerrahisiyle, yatalaksa destekle yürüme, destekle yürüyorsa daha bağımsız yürüme gibi sonuçlar elde edebiliyoruz. Ancak bu değişim sadece tek bir ameliyatla değil, ameliyat sonrası yapılan özel çalışmalarla altı ay bir yıl içerisinde net bir şekilde gözlemlenebilir. 

TRAVMA SONRASI FELÇ KALAN HASTALARIN TEDAVİSİ

Yürüme ve hareket cerrahisine aday üçüncü grup, trafik kazası ya da herhangi bir yerde kaza yani travma yaşayanlardır. Bunlar özellikle genç hastalarda çok görülür; yüzme sonrası boynunu çarpıp  felç kalan ya da trafik kazası sonrası oturak kalan hastalardır. Yürüme ve hareket cerrahisi, bu tarzda hastalarda ümit vadeden çok ciddi bir tekniktir. Beyinde çok yüksek voltajda vücudun hareket enerjisi üretilir. Örneğin bir el hareketinde buradaki kaslar kasılır ve her birine elektrik akımı gider. Beyinden çıkan yüksek voltaj omurilik boyunca devam ederken, gama hücreleri vasıtasıyla bu voltaj düşürülerek elin kullanacağı hale getirilir. İşte travma sonrası ya da yaşanılan beyin hadisesi sonrası o sigortalar etkisini yitirir ve kaslar o kadar güçlü kasılır ki vücut hareket edemez hale gelir.

İki çeşit felç vardır. Biri gevşek felç, ikincisi de sert felçtir. Sigortaların devre dışı kalmasının nedeni oraya daha iyi elektrik gitmesi içindir. Çünkü ilk an beyinden hiç elektrik gitmiyordur; oraya elektrik gitsin diye sigortalar devre dışı kalır ama bu sefer de yüksek voltaja çarpılır spastik/sert felç gelişir. Bu insanların kolları artık hiç hareket etmez. İşte biz burada, felçliğin seviyesine de bağlı olarak, bel ya da boyun bölgesinden girerek orada voltajları sistem dışı bırakıyoruz. Beynin o yüksek voltajına maruz kalmış kasın tekrar serbest kalmasını sağlıyoruz. Yürüme yetisini kaybetmiş spastik/sert bir şekilde felçliğe maruz kalmış kas, o yüksek voltajın etkisinden çıkartılıyor ve yumuşak/gevşek felçliğe itiliyor. Gevşek felçlik çok rahat eğitebileceğimiz bir felçlik oluyor. Bir müddet yapacağımız iyi bir fizik tedavi rehabilitasyon süreciyle o gevşeyen kasların gücü yerine geliyor ve hareket kabiliyeti yavaş yavaş başlıyor. Ameliyat sonrası hasta 3 ya da 5 gün hastanede kalıyor. Ondan sonraki süreçte iyi bir rehabilitasyon ve fizik tedavi süreci başlıyor. Altı ay - bir yıl içerisinde hastanın gücü yerine geliyor.’’

BAŞARI ORANI HASTAYA GÖRE DEĞİŞİYOR MU?

. Yürüme ve hareket cerrahisinin başarı oranı hastalığa göre değişir mi?

‘‘Yürüme ve hareket cerrahisi her zaman yapılamaz. Mesela hasta yeni felç olmuş yani gevşek felçlik dönemindeyse yapılmaz. Serebral palsi olan çocuklarda ise serebral palsi olduğunu yürümeye başladığında, zaman içerisinde anlarız. Bu çocuklarda da ikinci yaşını doldurmadan problemin gerçek nedenini ortaya koymadan bu tür cerrahilere girmiyoruz. Önce gerçekten serebral palsi mi diye test edilir ve bu testler sonrası eğer uygunsa ve cerrahiden gerçekten fayda alacağımızı düşünüyorsak bu hastalara uygularız. Bu hastaların ayağı o kadar serttir ki hiç oynatamazlar. Yürümeleri için ayağının aşil tendonu kesilir ve bir destek bağlanır. Aslında bu oradaki tendonu keserek kas bağını yok etmektir.

Özellikle serebral palsili çocuklarda bu tür ameliyatlar sonrası tedavi süreçleri zorludur. Bu, sinir üzerinden yapıldığı takdirde daha kolay ve daha etkilidir. Çünkü müdahaleyi sinirin hareket ettiren dalına yapmıyoruz; hiçbir fonksiyonu olmayan bir siniri sistem dışı bırakarak o sistemin sağlıklı bir şekilde çalışmasını gerçekleştiriyoruz. Bizim açımızda özellikle üç grup çok önemlidir. Bunlar serebral palsili çocuklar, beyin kaynaklı felç geçirmiş hastalar ve trafik kazaları-travmalarıdır. Bunlar sonrası sinir hasarı gelişmiş ve nihayetinde engelli kalmış hastalardır. Yürüme ve hareket cerrahisi tek bir seansta uygulanan yüzde 70-80 başarı oranına sahip ve dünyada da son derece revaçta tedavi yöntemleri arasındadır.’’

AYNI HASTAYA TEKRAR UYGULANABİLİR Mİ?

. Yürüme ve hareket cerrahisi aynı hastaya tekrar uygulanabilir mi?

‘‘Yürüme ve hareket cerrahisinin aynı hastaya tekrar uygulanmasına gerek yoktur. Eğer bu cerrahiden istediğimiz verimi elde edemezsek zaten hastaya zararımız olmaz. Tekrar uygulama çok da uygun değildir ve böyle bir yöntem de yoktur.’’

. Yürüme ve hareket cerrahisinden sonra hastaların özellikle dikkat etmesi gerekenler var mı?

‘‘Bu hastalarda yara bakımı önemlidir. Bunun için verilen ilaçların düzenli kullanılması gerekir. Yara bir hafta 10 gün içinde kapanır. Bundan sonraki fizik tedavi rehabilitasyon sürecinin de gerçekten profesyonel bir şekilde sürdürülmesi çok önemlidir.’’